«Η επιθετικότητα και η κοινωνική συνοχή ως αντίρροπες συνιστώσες στο κοινωνικοψυχολογικό γίγνεσθαι»
Η εκδήλωση της επιθετικής συμπεριφοράς και των πράξεων βίας συνιστά ένα κοινωνικό πρόβλημα το οποίο στις μέρες μας λαμβάνει συνεχώς εκρηκτικές διαστάσεις. Η έξαρση της εγκληματικότητας, η οποία καθημερινά βιώνεται από όλους τους Έλληνες, απειλεί να κλονίσει την πολιτική και οικονομική σταθερότητα και να διαρρήξει την κοινωνική συνοχή.
Βαθμιαία, λοιπόν, εδραιώνεται ένα κλίμα φόβου, ανασφάλειας, καχυποψίας και εσωστρέφειας, το οποίο σταδιακά οδηγεί σε απώλεια εμπιστοσύνης απέναντι στον συνάνθρωπο, αλλά και στην ίδια την πολιτεία.
Η επιθετική συμπεριφορά περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα εκδηλώσεων και ενεργειών: από την απλή λεκτική προσβολή μέχρι τις πολεμικές συρράξεις. Στον τόπο μας, κουκουλοφόροι, παρέες παράνομων λαθρομεταναστών, τρομοκρατικές οργανώσεις, εγκληματικές ενέργειες και επιθετικές συμπεριφορές στους αθλητικούς χώρους δημιουργούν μία ατμόσφαιρα ανομίας στις πόλεις και στις γειτονιές μας.
Στο ερώτημα για το πώς φτάνει το άτομο στην εκδήλωση της επιθετικής συμπεριφοράς έχουν δοθεί διάφορες απαντήσεις από τους φιλοσόφους, τους ψυχολόγους, τους βιολόγους και τους κοινωνιολόγους.
Ο Αθηναίος φιλόσοφος Πλάτων στο διάλογο «Πρωταγόρας» παρουσιάζει το Σωκράτη να υιοθετεί τη ρήση ότι «ουδείς εκών κακός», που σημαίνει ότι κανένας άνθρωπος από τη φύση του δεν είναι κακός. Κατά τον Σωκράτη, δηλαδή, κανένας άνθρωπος δεν θα έπραττε κάτι άδικο εάν γνώριζε τι πραγματικά είναι το Αγαθό.
Ο πατέρας της ψυχανάλυσης Φρόιντ, μετά τα τραγικά γεγονότα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, για να ερμηνεύσει τη φύση της ανθρώπινης επιθετικότητας διατύπωσε την άποψη ότι αυτή είναι ενστικτώδης, εγγενής και αναπόφευκτη. Ο ψυχολόγος Άλμπερτ Μπαντούρα υποστήριξε ότι οι άνθρωποι μαθαίνουν να είναι επιθετικοί μονάχα όταν μιμούνται ανάλογες πράξεις.
Οι βιολογικές θεωρίες υποστηρίζουν ότι υπάρχει μία προδιάθεση για επιθετική συμπεριφορά εξαιτίας γενετικών ανωμαλιών. Τέλος, οι κοινωνιολογικές θεωρίες συνδέουν την εκδήλωση της επιθετικής συμπεριφοράς με τη δομή και τη λειτουργία της κοινωνίας.
Στο περιβάλλον όπου αυξάνονται τα κρούσματα επιθετικής συμπεριφοράς οι πολίτες αισθάνονται ανυπεράσπιστοι. Το αίσθημα αυτό ενισχύεται από το γεγονός ότι τα δίκτυα της παρανομίας οργανώνονται, ενώ αυτά της προστασίας αποδιοργανώνονται. Γι’ αυτό στις κρίσιμες αυτές ώρες απαιτείται η άμεση διασφάλιση του αισθήματος της ασφάλειας των πολιτών και η επιστροφή του νόμου κυρίως στις πόλεις. Σε αυτό θα συνδράμουν:
• Το οικογενειακό και το σχολικό περιβάλλον, τα οποία ως θερμοκήπια παιδείας θα θωρακίσουν την εύπλαστη ψυχή του νέου και θα ενδυναμώσουν τον χαρακτήρα του με υγιείς αρχές και αξίες. Ο Απόστολος Παύλος στην προς Κορινθίους Α΄ Επιστολή αναφέρει χαρακτηριστικά «αγάπην δε μη έχω, ουδέν ειμί», που σημαίνει ότι μπορεί να έχω όλα τα προσόντα και όλες τις ικανότητες, εάν όμως μου λείπει η αγάπη, τότε δεν είμαι απολύτως τίποτα.
• Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τα οποία θα περιορίσουν την προβολή της βίας.
• Η σταθερή εθνική πολιτική στο σοβαρό πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης.
• Η Πολιτεία, η οποία θα εφαρμόζει άμεσα τη νομοθεσία σε κάθε μορφή παραβατικότητας, θα βελτιώσει το σωφρονιστικό σύστημα επιβάλλοντας ποινές με πνεύμα ισοτιμίας και ισονομίας και θα προβεί στην υλοποίηση πολιτιστικών δράσεων ώστε οι νέοι, κυρίως, άνθρωποι να έχουν τη δυνατότητα εποικοδομητικής αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου τους ώστε να μη βρίσκουν καταφύγιο σε παραβατικές ομάδες και δράσεις.
• Τέλος, αν όλοι μας με τον λόγο και τις πράξεις μας λειτουργούμε ως πρότυπα υγιούς κοινωνικής συμπεριφοράς, έχοντας βέβαια πίστη ότι η δικαιοσύνη δεν είναι απλώς μία αρετή του προσώπου, αλλά μία θεμελιώδης αξία, μία έννοια-κλειδί χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρξει και να ανθήσει η πολιτική κοινωνία και εν γένει η Πολιτεία.
Αμαλία Κ. Ηλιάδη,
φιλόλογος-ιστορικός (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.),
Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
[email protected]