Ο ειλικρινής διάλογος ως συντελεστής στην άρση των παρεξηγήσεων
Στις καθημερινές μας σχέσεις με τους ανθρώπους του περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε (οικογενειακό, σχολικό, επαγγελματικό) δημιουργούνται ορισμένες παρεξηγήσεις και εντάσεις που είναι δυνατόν να προκαλέσουν δυσάρεστες ψυχολογικές καταστάσεις οι οποίες, δεν προωθούν το αναγκαίο πνεύμα συνεργασίας. Στις περιπτώσεις αυτές, ο ειλικρινής διάλογος θα βοηθούσε στην άρση των παρεξηγήσεων και θα εξασφάλιζε τη συνεργασία. Εξάλλου, δείγμα του πολιτισμού μιας χώρας, μεταξύ των άλλων, είναι και ο τρόπος της διακυβερνήσεώς της, δηλαδή η φύση του πολιτεύματός της. Υπάρχουν βέβαια πολλά πολιτεύματα (αριστοκρατικό, ολιγαρχικό, δικτατορικό κ.λ.π.) αλλά το άριστο και παράλληλα το δυσκολότερο στην εφαρμογή του είναι το δημοκρατικό πολίτευμα, η Δημοκρατία μ’ άλλα λόγια. Δημοκρατία σημαίνει να «κρατεί» ο δήμος δηλαδή να κυβερνά ο λαός με την εκλογή των αντιπροσώπων του. Σημαίνει, με διαφορετική φρασεολογία, ότι υπολογίζουμε τους άλλους, λαβαίνουμε υπ’ όψη τη γνώμη τους, την αξία τους. Δηλαδή Δημοκρατία, σε τελευταία ανάλυση, σημαίνει σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Η γνήσια δημοκρατία γεννήθηκε στην Ελλάδα. Στη χώρα όμως αυτή γεννήθηκε και ο διάλογος που είναι το ουσιωδέστερο χαρακτηριστικό γνώρισμα και το βάθρο της δημοκρατίας. Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Σωκράτης είναι ο δημιουργός του γνήσιου διαλόγου μεταξύ των ανθρώπων, γι’ αυτό και αυτός φέρει το όνομα «Σωκρατικός διάλογος». Η ιστορία διδάσκει και η καθημερινή ζωή επιβεβαιώνει ότι όταν στις σχέσεις των ανθρώπων κυριαρχεί ο ειλικρινής διάλογος, τότε μεταξύ αυτών υπάρχουν αρμονικές διαπροσωπικές «συνάψεις» και ειλικρινής συνεργασία. Γιατί ο διάλογος είναι η ψυχή όχι μόνο μιας δημοκρατούμενης πολιτείας όσον αφορά τις σχέσεις Κράτους-πολιτών, αλλά και κάθε κοινωνικής ομάδας όπως σχολείου, οικογένειας, χώρου ασκήσεως του επαγγέλματος.
Όλοι μιλάμε σήμερα για ισότητα, ελευθερία, ειρήνη, κοινωνική δικαιοσύνη και δημοκρατία. Αν πράγματι πιστεύουμε στις αρχές αυτές, τότε θα πρέπει οι άνθρωποι μεταξύ τους, με οποιαδήποτε κοινωνική σχέση και αν συνδέονται, να ρυθμίζουν τις σχέσεις και τη συμπεριφορά τους με βάση τον ειλικρινή και έντιμο διάλογο. Ένας τέτοιος διάλογος αποτρέπει ορισμένες παρεξηγήσεις και εντάσεις, που δημιουργούνται μεταξύ των ανθρώπων και που στηρίζονται στον εγωισμό και στην αυταρχικότητα και είναι δυνατόν να προκαλέσουν δυσάρεστες ψυχολογικές καταστάσεις, οι οποίες δεν προωθούν το αναγκαίο πνεύμα συνεργασίας και δημιουργικότητας.
Ας αναφέρουμε μερικά παραδείγματα από διαφόρους τομείς της ανθρώπινης ζωής και δραστηριότητας:
Α) Στην Οικογένεια:
Όταν στις σχέσεις μεταξύ των μελών μιας οικογένειας (σχέσεις μεταξύ των συζύγων, μεταξύ των τέκνων, μεταξύ συζύγων και τέκνων) βασιλεύει ο εγωισμός και η αυταρχικότητα και όχι ο αλληλοσεβασμός και η αλληλοεκτίμηση. Όταν οι μεγαλύτεροι και οι δυνατότεροι στην οικογένεια δεν υπολογίζουν και δεν λαμβάνουν καθόλου υπόψη τους τις γνώμες και τις ανάγκες των μικρότερων, όταν δεν λύνουν τις τυχόν διαφορές τους με ειλικρινή συνεργασία και αλληλοκατανόηση, με τον έντιμο διάλογο, ασφαλώς τότε, σε μια τέτοια οικογένεια, θα δημιουργούνται ψυχολογικές εντάσεις, παρεξηγήσεις, γκρίνιες και κανένα πνεύμα αρμονικής συνεργασίας και προόδου δεν θα πρυτανεύει.
Β) Στο Σχολείο:
Όταν οι σχέσεις μεταξύ των διδασκόντων και των διδασκομένων σ’ ένα οποιοδήποτε εκπαιδευτικό ίδρυμα είναι αντιδημοκρατικές και αυταρχικές, όταν οι ίδιες σχέσεις επικρατούν μεταξύ των διδασκάλων και των μαθητών, τότε φυσικά στο σχολείο αυτό υπάρχει κανένα πνεύμα αρμονικής συνεργασίας και αληθινής προόδου και μαθήσεως. Τα «θέματα» που παρουσιάζονται σ’ ένα σχολείο πρέπει να επιλύονται με ειλικρινή διάλογο που να στηρίζεται στην αγάπη και αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ δασκάλων και μαθητών. Οι δάσκαλοι πρέπει να έχουν το θάρρος να ομολογούν στους μαθητές τυχόν σφάλματά τους, αλλά και οι μαθητές το ίδιο απέναντι στους δασκάλους τους, αλλά και μεταξύ τους. Μόνο μια αντιαυταρχική και δημοκρατική αγωγή που στηρίζεται στη διαλογική συζήτηση είναι χαρούμενη, δημιουργική και καρποφόρα και τελικά κατάλληλη για τη διάπλαση δημοκρατικών πολιτών και ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων.
Γ) Στο επαγγελματικό περιβάλλον:
Η επίλυση των διαφορών και των προβλημάτων στις σχέσεις εργοδότη-εργαζόμενου, εργάτη, κράτους-δημοσίων υπαλλήλων, πρέπει να στηρίζεται στο πνεύμα της συνεργασίας και της αμοιβαίας κατανοήσεως και γενικά στον ανυπόκριτο, έντιμο και ειλικρινή διάλογο. Σε αντίθετη περίπτωση –ιδιαίτερα στις ημέρες μας – ευτυχώς με τις ατομικές ελευθερίες, τη διακήρυξη των δικαιωμάτων των ανθρώπων και την ισότητα μεταξύ των δυο φύλων– δυστυχώς δημιουργούνται εύκολα προστριβές, παρεξηγήσεις, «ξεσηκωμοί» και ο ειλικρινής διάλογος ακόμη και μεταξύ των ατόμων του ίδιου επαγγέλματος (συναδέλφων) είναι πολύ δύσκολη υπόθεση.
Απ’ όσα εκθέσαμε μέχρι τώρα, εύκολα νομίζουμε βγαίνει το συμπέρασμα ότι, αν θέλουμε την ειρήνη, τη συνεργασία, τον αλληλοσεβασμό και την αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των ανθρώπων οποιασδήποτε κοινωνικής ομάδας (οικογένεια-σχολείο-χώρος ασκήσεως επαγγέλματος και επαγγελματικής δραστηριότητας), δηλαδή αν επιθυμούμε την κοινωνική πρόοδο και ευημερία, θα πρέπει οι διαφορές και τα προβλήματα, τα οποία τυχόν ανακύπτουν ανάμεσα στους ανθρώπους, με οποιαδήποτε κοινωνική σχέση και αν συνδέονται, να λύονται με διαλογική συζήτηση που να στηρίζεται σε πνεύμα αμοιβαίας κατανοήσεως και εμπιστοσύνης.
Αμαλία Κ. Ηλιάδη
Φιλόλογος-Ιστορικός
Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων