Σεπτέμβριος ο 9ος μήνας του έτους
Είναι ο μήνας που όλοι μας ρίχνουμε μελαγχολικές ματιές στη θάλασσα κάνοντας τα τελευταία καλοκαιρινά μας μπάνια. Ο μήνας που η ζέστη γίνεται λιγότερο ανυπόφορη και σιγά σιγά τα πρώτα ελαφρά ζακετάκια βγαίνουν από τις ντουλάπες.
Τα βράδια πια δεν είναι λουσμένα στον ιδρώτα ή σε κλιματιζόμενα δωμάτια με το συνοδευτικό μουρμουρητό του κλιματιστικού αλλά με κλειστά παντζούρια ή σίτες για τον φόβο των διψαλέων κουνουπιών. Οι βεράντες και τα μπαλκόνια ξαναπαίρνουν τα σκήπτρα των προτιμήσεών μας και κάνουν τα δειλινά πιο δροσερά και πιο απολαυστικά.
Τον Σεπτέμβριο ξεκινά και το εκκλησιαστικό έτος της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας. Η 1η Σεπτεμβρίου είναι η πρώτη μέρα του έτους αυτού, γι’ αυτό και στα ημερολόγια θα την δείτε να αναφέρεται ως «Αρχή της Ινδίκτου».
Αυτό πάντως που χαρακτηρίζει κυρίως τον Σεπτέμβριο είναι ότι ξεκινούν οι ετοιμασίες για το σχολείο. Αγοράζονται σχολικές τσάντες, γραφική ύλη, τετράδια και κάθε λογής ντοσιέ, σύμφωνα πάντα με τις προτιμήσεις της δασκάλας και το γούστο των μαθητών. Ο βάσεις για τα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα έχουν ήδη βγει και οι πρωτοετείς σπουδαστές και φοιτητές ψάχνουν που θα στεγάσουν τα όνειρα και την φοιτητική ζωή τους.
Ο Σεπτέμβριος είναι γενικά ο μήνας των ελπίδων και των ονείρων. Ένας μικρός Γενάρης δηλαδή. Τα πρωτοβρόχια ξεκινούν και κάνουν τη γη να μοσχοβολάει. Οι ρομαντικοί αναστενάζουν σε κάθε ψιχάλα, οι καλοκαιράκηδες αγανακτούν και οι χειμωνάκηδες τρίβουν τα χέρια τους ευτυχισμένοι!
Ονομασίες του Σεπτεμβρίου
Ο «τρύγος» των αμπελιών έδωσε στον μήνα Σεπτέμβριο το παρατσούκλι Τρυγητής. Ο τρύγος κατά την αρχαιότητα ήταν το γεγονός στο οποίο οφείλονταν οι πολλές γιορτές προς τιμή του θεού Διονύσου, που λάμβαναν μέρος σε διάφορες Ελληνικές πόλεις, την εποχή εκείνη. Ιδιαίτερα λαμπρές ήταν οι γιορτές στο νησί της Νάξου, το οποίο θεωρούνταν από αρκετούς γενέτειρα του θεού.
Μια άλλη ονομασία που έχει δώσει ο λαός μας στον μήνα Σεπτέμβριο είναι «Ορτυκολόγος», που πηγάζει από το γεγονός ότι τον μήνα αυτό γίνεται το κυνήγι ορτυκιού.
Τέλος σε κάποιες περιοχές ονομάζουν τον Σεπτέμβριο: Σταυρό, Σποριά, Πετμεζά, Τρυγομηνά, Χινόπωρο, Σταυριάτη ή Σταυρίτη.
Έθιμα του Σεπτεμβρίου
Για τους προγόνους μας, ο Σεπτέμβριος είχε μεγάλη σημασία, αφού θεωρούνταν ο πρώτος μήνας του έτους και η 1η Σεπτεμβρίου εορταζόταν ως πρωτοχρονιά. Από το γεγονός αυτό, πηγάζουν διάφορα έθιμα, ορισμένα εκ των οποίων έχουν επιβιώσει ως τις μέρες μας.
Ένα από τα έθιμα αυτά ήταν το κρέμασμα καρπών και κλαδιών ροδιάς σε διάφορα σημεία του σπιτιού. Το σπάσιμο των ροδιών, όπως και στις μέρες μας, θεωρούνταν φορέας τύχης και ευτυχίας προς όλα τα μέλη της οικογένειας.
Ένα άλλο έθιμο του Σεπτέμβρη ήταν το ράντισμα των σπιτιών, των καλλιεργειών και των ζώων με νερό που έπαιρνε από το πηγάδι ή την βρύση η μητέρα της οικογένειας, την πρώτη του μηνός, πριν ανατείλει ο ήλιος. Από το νερό αυτό έπιναν και οι άνθρωποι, θεωρώντας ότι έτσι θα είχαν υγεία και θα γλύτωναν από τον χάρο, ο οποίος εκείνη την ημέρα σημειώνει -κατά το έθιμο- όσους θα πάρει την χρονιά εκείνη. Για τον λόγο αυτό, σε ορισμένες περιοχές, ονομάζουν αυτό το νερό «αθάνατο νερό».
Την πρώτη Σεπτεμβρίου, του Αγίου Συμεών, οι έγκυες απέφευγαν να κάνουν εργασίες μιας και πιστευόταν ότι τα παιδιά που κυοφορούσαν θα είχαν το σημάδι του Αγίου πάνω τους (συνήθως ευρυαγγείες, σπίλοι, δυσχρωμίες κτλ).
Γιορτές τον Σεπτέμβριο
Τον Σεπτέμβρη εορτάζουμε δύο μεγάλες Χριστιανικές γιορτές.
Γέννηση της Θεοτόκου
Η 8η Σεπτεμβρίου είναι αφιερωμένη από την εκκλησία μας, στα γενέθλια της Παναγίας. Στις εκκλησίες όλης της χώρας τελείται Θεία Λειτουργία, ενώ σε πολλές από αυτές, ακολουθεί περιφορά της εικόνας και πανηγύρι. Σε κάποια Ελληνικά χωριά, την ημέρα εκείνη, οι Χριστιανοί πηγαίνουν στην εκκλησία σταφύλια για να τα ευλογήσει ο ιερέας.
Ύψωση του Τιμίου Σταυρού
Η δεύτερη μεγάλη Χριστιανική εορτή του Σεπτεμβρίου είναι η μέρα της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, στις 14 του μηνός. Την ημέρα αυτή, εορτάζουμε την μνήμη της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη. Στις εκκλησίες μοιράζονται κλωνάρια βασιλικού, επειδή κατά την παράδοση είχαν φυτρώσει βασιλικοί στο σημείο που βρέθηκε ο σταυρός του Ιησού Χριστού.
Τα κλωνάρια αυτά του βασιλικού ονομάζονται Σταυρολούλουδα και φυλάγονται στα εικονοστάσια των σπιτιών. Την ημέρα αυτή οι Χριστιανοί νηστεύουν και απέχουν, όσοι τηρούν το έθιμο, από κάθε χειρονακτική εργασία.
Σε κάποιες περιοχές, όπως στη Σίφνο, ανάβουν φωτιές και πηδούν τρεις φορές πάνω από αυτές. Στις φωτιές αυτές καίγεται και το πρωτομαγιάτικο στεφάνι που έχει φυλαχτεί από τον Μάιο.
Στην Σκύρο, φτιάχνουν κόλλυβα, όχι υπέρ αναπαύσεως των ψυχών, αλλά υπέρ υγείας των ζωντανών και κυρίως των παιδιών. Είναι η μοναδική ημέρα που φτιάχνονται κόλλυβα για τους ζωντανούς.
Σε ορισμένα μέρη της πατρίδος μας, οι ιερείς, γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και ευλογούν ανθρώπους, ζώα και φυτά. Αλλού μεταφέρουν σπόρους στην εκκλησία, οι οποίοι ευλογούνται κατά την διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, έτσι ώστε η σοδιά των γεωργών να είναι καλή.
Τέλος σε κάποια χωριά, οι νοικοκυρές φτιάχνουν ζυμάρι με νερό και αλεύρι, το βάζουν σε ένα δοχείο και από πάνω του τοποθετούν ένα κλωναράκι βασιλικό, από αυτό που έχει μοιραστεί στην εκκλησία. Την επομένη, η ζύμη αυτή, έχει γίνει προζύμι με το οποίο πρώτα από όλα φτιάχνουν άρτο ή πρόσφορο και το πηγαίνουν στην εκκλησία.
Γεωργικές εργασίες τον Σεπτέμβριο
Ο Σεπτέμβριος είναι ο ένας από τους δύο μήνες του έτους που οι γεωργοί βρίσκονται σε «εμπόλεμη» κατάσταση. Αυτό συμβαίνει γιατί το μήνα αυτό, γίνεται η συγκομιδή των σταφυλιών, ο επονομαζόμενος «Τρύγος». Ο μούστος, η μουσταλευριά και τα μουστοκούλουρα έχουν την τιμητική τους, όπως και το καθάρισμα του μούστου!
Επίσης, τα κυδώνια με την ιδιαίτερη γεύση τους ήδη είναι έτοιμα για συγκομιδή. Να ξέρετε πως αν καταπιαστούμε μαζί τους θα έχουμε μπόλικο υλικό που θα κρατήσει όλη τη χρονιά. Η φυσική πηκτίνη τους θα μας βοηθήσει σε κάθε είδους μαρμελάδας.
Ο δεύτερος μήνας «εμπόλεμης» κατάστασης είναι φυσικά ο Ιούνιος, όπου οι γεωργοί θερίζουν τα σπαρτά. Μιλήσαμε για «εμπόλεμη» κατάσταση επειδή κατά το παρελθόν τα μηχανικά μέσα τα οποία είχαν οι γεωργοί στην διάθεσή τους ήταν πενιχρά. Με αυτό σε καμία περίπτωση δεν υπονοούμε ότι στη σημερινή εποχή ο τρύγος είναι εύκολη υπόθεση. Στο παρελθόν, όμως, την συγκομιδή των σταφυλιών, ακολουθούσε το «πάτημα» με τα πόδια στα πατητήρια, ώστε να βγει ο μούστος που έμπαινε σε βαρέλια για να γίνει κρασί. Το πάτημα των σταφυλιών, στις μέρες μας, γίνεται αποκλειστικά με μηχανές, χωρίς κόπο.
Ποια λαχανικά φυτεύουμε τον Σεπτέμβριο
Αγκινάρα
Αντίδι
Αρακάς
Καρότο
Κουκιά
Κουνουπίδι
Λάχανο
Μαρούλι
Μπρόκολο
Παντζάρι
Πατάτα
Ραπάνι
Ραδίκι
Ρόκα
Σέλινο
Σέσκουλο
Σπανάκι
Σταμναγκάθι
Σχοινόπρασο
Ποια λαχανικά είναι φρέσκα τον Σεπτέμβριο
Αγγούρι
Άνηθος
Βλίτο
Γλυκοπατάτα
Καλαμπόκι
Κολοκύθι
Μαϊντανός
Μάραθος
Μελιτζάνα
Μπάμια
Ντομάτα
Πιπεριά
Πράσο
Φασόλι
Φράουλα
Ποια φρούτα είναι φρέσκα τον Σεπτέμβριο
Αχλάδια
Δαμάσκηνα
Καρπούζι
Κυδώνια
Λωτοί
Νεκταρίνια
Πεπόνι
Ροδάκινα
Σταφύλια
Σύκα
Φραγκόσυκα
Παροιμίες για τον μήνα Σεπτέμβριο
Τον Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια.
Αν βρέξει ο Τρυγητής, χαρά στον τυροκόμο.
Τον Τρυγητή τ’ αμπελουργού, πάνε χαλάλι οι κόποι.
Στον Τρυγητή σιτάρι σπείρε και στο πανηγύρι σύρε.
Του Σεπτέμβρη οι βροχές, πολλά καλά μας φέρνουν.
Του Σταυρού σταύρωνε και δένε.
Του Σταυρού σταύρωνε και σπέρνε.
Του Σταυρού κοίτα και τ’ Αϊ Γιωργιού ξεκίνα.
Μάρτη και Σεπτέμβρη ίσια τα μεσάνυχτα. (ισημερία)