Εκδόσεις Opera, 2018
Σελ. 179
Μια ζωγραφική γίνεται καταρχήν για να κοιταχθεί, αλλά μας κοιτάζει και εκείνη μέσα από ολόκληρη την επιφάνεια του πίνακα.
Η ζωγραφική δεν έχει μόνο αναπαραστατική λειτουργία, αλλά επίσης είναι πολιτική σκέψη, πολιτική ολότητα.
Τι είναι εκείνο που μας γοητεύει σε ένα πίνακα και που μας κάνει να σταματάμε μπροστά στο συγκεκριμένο, και όχι σε κάποιο άλλο έργο, μην μπορώντας να ξεκολλήσουμε από αυτό; Τι είναι εκείνο που κάνει το έργο να μας «καλεί»; Θα λέγαμε πως είναι η αίσθηση ότι στο έργο αυτό υπάρχει κάτι που σκέπτεται, και που σκέπτεται χωρίς λέξεις. Εμείς είμαστε κάποιοι που μιλάμε και γράφουμε, η σκέψη μας φτιάχνεται με λέξεις, ψάχνεται, εκφράζεται, ενώ μια ζωγραφική σκέπτεται με ένα τρόπο μη λεκτικό. Και ορισμένες ζωγραφιές μας καθηλώνουν, μας σταματάνε, μας μιλάνε σαν να είχαν κάτι να μας πουν και όμως στην πραγματικότητα δεν μας λένε τίποτα, και αυτή η γοητεία, αυτή η προσμονή είναι που μας σταματάει και μας καθηλώνει. Αυτό που μας καθηλώνει είναι «η σιωπηλή δύναμη της ζωγραφικής». Αυτό είναι που μας γοητεύει και κάνει ορισμένους πίνακες να μας συγκινούν περισσότερο από άλλους.
Οι παρακάτω πίνακες και ζωγράφοι συγκίνησαν και γοήτευσαν την τεχνοκριτικό Μαρία Γκάινσα:
Ελ Γκρέκο (Δομήνικος Θεοτοκόπουλος) και «Ο Ιησούς στον κήπο των ελαιών», ο Βικτορίκα και «Η Θεία Σεσίλια», ο Αουγκούστο Σκιαβόνι και «Το καθισμένο κορίτσι», οι ζούγκλες του Ανρί Ρουσό, οι τεχνικές αναπνοές του Ζόζεφ Μαρία Σερτ, το κόκκινο που χανόταν μέσα στο μαύρο του Μάρκους Ρόθκο, οι μαντόνες που ρίχνονται στους καναπέδες σαν γάτες σε οίστρο του Τουλούζ-Λοτρέκ, «Η φουρτουνιασμένη θάλασσα» του Γουσταύου Κουρμπέ, οι αυτοπροσωπογραφίες του Foujita, ο Ιμπέρ Ρομπέρ και η ποιητική των ερειπίων, ο Κάντιδο Λόπες και «Η μάχη του Yatayti Cora» και τέλος οι εικόνες του κυνηγιού του Αλφρέντ ντε Ντρε.
«Το οπτικό νεύρο» είναι ένα υβριδικό τεχνούργημα με πολλές εισόδους, ένα συνεχές πηγαινέλα από μια κοπέλα σ΄ένα πίνακα ζωγραφικής, από τη φαντασία στο δοκίμιο και την τεχνοκριτική…
«Το οπτικό νεύρο» είναι ένα βιβλίο γραμμένο με «ματιές», τις ματιές μιας γυναίκας που εστιάζει σε πίνακες ζωγραφικής, στους καλλιτέχνες που τους ζωγράφισαν, στον ιστορικό τους χρόνο και στην προσωπική ιστορία κάθε ζωγράφου μέσα στο περιβάλλον του. Δεν πρόκειται, όμως για ένα δοκίμιο ιστορία της τέχνης, ούτε για κάποια εικαστική προσέγγιση έναντι μιας άλλης. Καθένα από τα έντεκα κεφάλαια του βιβλίου μπορεί να διαβαστεί ως μέρος ενός μυθιστορήματος που αφηγείται μια προσωπική και οικογενειακή ιστορία, ή ως μια διαφορετική ιστορία που εισδύει στη ζωγραφική για να ανιχνεύσει τους μυστηριώδεις δεσμούς ανάμεσα στο έργο τέχνης και τον παρατηρητή του. Το αποτέλεσμα θυμίζει πετράδι: μια φωνή που ξαφνιάζει τον αναγνώστη σε κάθε παράγραφο, μια αγκαλιά φρέσκες ιδέες, ένα πρωτότυπο και πολύ πετυχημένο μείγμα από (φαινομενικά ετερόκλητα) υλικά, ένα πασίδηλο αφηγηματικό ταλέντο.
Η τεχνοκριτικός Μαρία Γκάινσα λέει ότι, για εκείνη, «ανέκαθεν οι πίνακες βρίσκονταν μέσα στα βιβλία. Αυτός είναι ο φυσικός χώρος της ζωγραφικής για όσους ζουν σε χώρες που βρίσκονται πολύ μακριά από το «πολιτισμικό κέντρο». Γράφοντας «Το Οπτικό νέυρο» το όνομά της καταχωρήθηκε αμέσως στη λίστα των εξαιρετικών συγγραφέων λογοτεχνίας, και το βιβλίο έγινε αντικείμενο ενθουσιωδών εγκωμίων. Το βιβλίο της Μαρίας Γκάινσα έχει κυριολεκτικά απογειωθεί». Μεταφρασμένο σε περισσότερες από 15 γλώσσες, έχει δει να ανοίγονται μπροστά του οι πόρτες των καλύτερων εκδοτικών οίκων, όπως ο γαλλικός Gallimard.
Ένα βιβλίο διαφορετικό για την Ιστορία της τέχνης. Πρόκειται για Αριστούργημα. Διαβάστε το.
Η Μαρία Γκάινσα (María Gainza) γεννήθηκε στο Μπουένος Άιρες. Εργάστηκε ως ανταποκρίτρια της New York Times και της Art News στο Μπουένος Άιρες, και για περισσότερα από δέκα χρόνια ως τακτική συνεργάτις της εφημερίδας Página 12, στον τομέα της τεχνοκριτικής. Διοργάνωσε μαθήματα για καλλιτέχνες και σεμινάρια για τεχνοκριτικούς, και συνεργάστηκε στην έκδοση βιβλίων. Το 2011 δημοσίευσε τα Επιλεγμένα κείμενα — μια συλλογή δοκιμίων και σημειώσεων για την τέχνη στην Αργεντινή. Το οπτικό νεύρο —συνδυασμός μυθιστορήματος και συλλογής διηγημάτων— είναι το πρώτο της λογοτεχνικό έργο. Μεταφράστηκε σε οκτώ γλώσσες και κυκλοφορεί σε περισσότερες από δέκα χώρες.
Τραχανάς Κώστας