Τον Οκτώβρη του 1912, η Θεσσαλονίκη απελευθερώνεται και επιστρέφει στην αγκαλιά της μητέρας Ελλάδας. Πέντε χρόνια αργότερα -το 1917, όπου βρίσκονται και οι άκριες των ριζών της νέας μυθιστορίας που έγραψε η Βικτόρια Χίσλοπ– η πόλη εξακολουθεί να έχει ένα μαγευτικό πολυπολιτισμικό χαρακτήρα.
…
Αυτή η πολυχρωμία του πλούσιου μωσαϊκού εθνοτήτων απεικονιζόταν και στις φορεσιές που φορούσαν στους δρόμους της πόλης. Έβλεπες άντρες με φέσια, ρεπούμπλικες, καβουράκια και τουρμπάνια. Οι Εβραίισσες φορούσαν παραδοσιακά πανωφόρια με γούνινη τρέσα και οι Μουσουλμάνοι άντρες τις κελεμπίες τους.
…
Η Άνω Πόλη κατοικούνταν ως επί το πλείστον από Μουσουλμάνους, η παραθαλάσσια περιοχή από Εβραίους και οι Έλληνες καταλάμβαναν τις παρυφές της πόλης, όμως οι κοινότητες δεν ήταν διαχωρισμένες και απομονωμένες η μία από την άλλη και σε όλες τις περιοχές συγχρωτίζονταν άνθρωποι και από τους τρεις πολιτισμούς.
…
Σε αυτή την πόλη -όπου εκτός από ελληνικά μπορούσες να ακούσεις τούρκικα, λαντίνο, γαλλικά, αρμένικα, βουλγάρικα, αραβικά, ρωσικά, αγγλικά, αλλά και σέρβικα- είχε την έδρα των επιχειρήσεων του ο πάμπλουτος υφασματέμπορος Κωνσταντίνος Κομνηνός. Τον Αύγουστο, δε, της χρονιάς εκείνης, στο αρχοντικό της οικογένειας -στην παραλία κοντά στον Λευκό Πύργο- η γυναίκα του Όλγα έφερε στον κόσμο το πρώτο και μοναδικό παιδί τους, τον Δημήτρη… τον διάδοχο του ονόματος και των επιχειρήσεων.
Την στιγμή εκείνη που στο μέγαρο των Κομνηνών λάμβανε χώρα το ευτυχές γεγονός, στην άλλη άκρη της Θεσσαλονίκης, στην Παλιά Πόλη, γεννιόταν… όχι μια ζωή, αλλά μια μικρή φλόγα που έμελλε να κάψει ένα πολύ μεγάλο τμήμα της Νύφης του Θερμαϊκού, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας σειράς τόσο δραματικών όσο και κρίσιμων γεγονότων για το μέλλον αλλά και το χαρακτήρα της.
Σηματοδότησε όμως και εξελίξεις στην οικογένεια Κομνηνού… Η Έκθεση και η Αποθήκη -σε αυτά τα δύο μέρη στεγάζονταν η επιχείρηση- αλλά και το Αρχοντικό κάηκαν ολοσχερώς. Θα μου πείτε, εδώ έμειναν 70.000 άστεγοι, για τα κτήρια του υφασματέμπορου θα στενοχωρηθούμε; Ε, δεν θα βάλουμε και μαράζι, αλλά το αναφέρω γιατί αυτή η καταστροφή έγινε η αιτία να μετακομίσει προσωρινά η μητέρα και το νεογέννητο παιδί στη οδό Ειρήνης, σε μια φτωχογειτονιά, όπου ήταν και το πατρικό της Όλγας. Θυμηθείτε το όνομα του δρόμου, θα το συναντήσουμε παρακάτω.
Ο Κωνσταντίνος, ως άξιος εκπρόσωπος των στυγνών επαγγελματιών, ξεκίνησε την ανοικοδόμηση της δυναστείας αφήνοντας το ξαναχτίσιμο του σπιτιού για το όχι και τόσο άμεσο μέλλον. Ένα χάσμα που προϋπήρχε στο ανδρόγυνο διευρύνθηκε αφού εκείνος δεν μπορούσε να ζήσει σε ένα τόσο ταπεινό σπίτι -όπως το πατρικό της συζύγου του- και επέλεξε την λύση του ξενοδοχείου!
Πιο κοντά στην Όλγα και τον μικρό Δημήτρη στάθηκε ο κουνιάδος της, ο Λεωνίδας. Ο καλόκαρδος και ευπροσήγορος θείος που λόγω επαγγέλματος -φορούσε τη στολή αξιωματικού του ελληνικού στρατού- βρέθηκε στη Μικρά Ασία… στο καζάνι που έβραζε και εξερράγη τελικά το Σεπτέμβρη του 1922. Τις μαύρες εκείνες ώρες που η Σμύρνη άρχισε να καίγεται και ο ελληνικός πληθυσμός να σφαγιάζεται, ο καταταλαιπωρημένος Λεωνίδας συναντά κοντά στο λιμάνι ένα κοριτσάκι που έχει χάσει την μητέρα και την μικρή της αδερφή. Αυτή είναι η Κατερίνα, την οποία και βοηθά να γλυτώσει από το μακελειό και να επιβιβαστεί σε ένα πλοίο. Ο ίδιος, αλίμονο, παρέμεινε πίσω αφήνοντας στα αγιασμένα χώματα την τελευταία του πνοή.
Το μικρό κορίτσι -πέντε χρονών ήταν τότε η Κατερινούλα- ανέλαβε μια καλόψυχη γυναίκα, η κυρία Ευγενία, που μαζί με τις εξίσου μικρές δίδυμες κόρες της, την Σοφία και τη Μαρία, καλοδέχτηκαν στην τριμελή οικογένεια τους ένα παιδί που δεν είχε πλέον κανένα στήριγμα, μέχρι τουλάχιστον να καταφέρει να βρει την μητέρα της. Το πλοίο που ήταν επιβιβασμένες η Ευγενία και τα τρία κορίτσια, τους μετέφερε στην Μυτιλήνη. Εκεί έζησαν για ένα μικρό χρονικό διάστημα σε κάποιο πρόχειρο καταυλισμό και κατόπιν μαζί με χιλιάδες άλλους πρόσφυγες, προωθήθηκαν στην Θεσσαλονίκη. Στην νέα τους πατρίδα, όπου τους δόθηκε ένα σπίτι -μην ξεχνάμε ότι τότε είχε αποφασιστεί και εκτελεστεί η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας-, που νομίζετε; Σωστά μαντέψατε! Στην οδό Ειρήνης, ακριβώς δίπλα από το σπίτι που έμενε η Όλγα Κομνηνού και ο πεντάχρονος πλέον Δημήτρης. Δεν πέρασαν πολλές μέρες και τα κορίτσια μπήκαν στην παρέα των αγοριών της γειτονιάς -του Δημήτρη, του Ισαάκ και του Ηλία.
Η Θεσσαλονίκη πάλευε να βρει τους νέους της ρυθμούς. Ρυθμούς που επέβαλε από την μία η ανοικοδόμηση λόγω της μεγάλης πυρκαγιάς του 1917 και απ’ την άλλη οι νέες ισορροπίες της πληθυσμιακής στρωμάτωσης, με τους μουσουλμάνους να έχουν δώσει τη θέση τους στους Έλληνες του Πόντου και της Μικράς Ασίας, και τους Εβραίους να αποτελούν πλέον μια μειονότητα. Οι μέρες διαδέχονταν η μία την άλλη γοργά, οι μήνες περνούσαν ο ένας μετά τον άλλο και σιγά σιγά η παρέα εξελίχθηκε σε μια συμμορία έξι μικρών εξερευνητών. Η μαγευτική πολιτεία περίμενε να την ανακαλύψουν!
Ο χρόνος κυλά σαν το νερό. Ποτέ δε σταματά. Τα κορίτσια έγιναν δεσποινίδες και τα αγόρια νεαροί κύριοι. Η Κατερίνα έκανε επάγγελμα το ταλέντο της στο ράψιμο, ενώ ο Δημήτρης ήταν ήδη ένας φέρελπις φοιτητής της Ιατρικής. Κι εδώ, θαρρώ ότι είναι κατάλληλο το σημείο να τους αφήσω… έχουν να ζήσουν μία ολόκληρη ζωή σε χρόνια που δεν θα μπορούσε κανείς να τα χαρακτηρίσει ως ήσυχα. Ο δεύτερος παγκόσμιος είναι μπροστά όπως και ο εμφύλιος, η προσπάθεια ανοικοδόμησης ενός ρημαγμένου από τους πολέμους και τον εθνικό διχασμό κράτους, η χούντα, και πάει λέγοντας…
Η αγωνιώδης και γεμάτη συγκινήσεις πορεία τους είναι και ο κορμός του μυθιστορήματος της Βικτόριας Χίσλοπ, «Το νήμα». Τρίτη εκδοτική προσπάθεια της μυθιστοριογράφου, που όπως και οι δύο προηγούμενες, κυριολεκτικά σπάει ταμεία. Τυχαίο; Κάθε άλλο! Το ταλέντο της Βρετανής συγγραφέως είναι αδιαμφισβήτητο. Οι χαρακτήρες της είναι τόσο έντεχνα σκιαγραφημένοι που παίρνεις όρκο ότι είναι άνθρωποι που πραγματικά έχουν ζήσει στο παρελθόν και η Χίσλοπ απλά αφηγείται την ιστορία τους.
Οι εικόνες που μεταδίδει μέσα από τις γραμμές του κειμένου είναι τόσο ζωντανές που θαρρείς ότι παρακολουθείς κινηματογραφική ταινία. Η Θεσσαλονίκη της εποχής ξεδιπλώνει στον αναγνώστη τις όμορφες και τις άσχημες γωνιές της, καθώς ένα μπουκέτο αρωμάτων -από την αψιά μυρωδιά των βυρσοδεψείων ως το ντελικάτο άρωμα των πορτοκαλιών που πλαισίωναν κάποιους από τους δρόμους της- σχεδόν διεισδύει στη μύτη του.
Αυτό όμως που πραγματικά απογειώνει το «Το νήμα», και το ανεβάζει ένα επίπεδο πιο πάνω από τα εξαιρετικά μυθιστορήματα, είναι η ενδελεχής έρευνα που υπάρχει πίσω από τον μύθο και ο σεβασμός στην ιστορική λεπτομέρεια μιας χώρας που δεν είναι γενέτειρα της συγγραφέως. Δεν είναι εύκολο να μπει κάποιος ξένος στην ψυχοσύνθεση ενός λαού, να γνωρίσει σε βάθος τους κώδικες συμπεριφοράς του και να πονέσει για εκείνα που “απ’ έξω” φαντάζουν εντελώς φυσιολογικά.
Το εξαιρετικό αυτό ανάγνωσμα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διόπτρα, τον Νοέμβριο του 2011, σε μετάφραση της Φωτεινής Πίπη. Το ότι θα το βρείτε και στο πιο μικρό σημείο πώλησης βιβλίων είναι κάτι που δεν χρειάζεται να το αναφέρω. Όταν με το καλό το διαβάσετε, σας εύχομαι να είναι πολύ πολύ σύντομα αυτό, θα δείτε κι εσείς πόσο βαθιά έχει μπει στην Ελλάδα, η ταλαντούχα Αγγλίδα λογοτέχνης και θα νιώσετε απίστευτα όταν βυθιστείτε στον κόσμο της που πάνω και πρώτα απ’ όλα είναι κόσμος μας! Καλή ανάγνωση!
[dioptra https://www.dioptra.gr/Suggrafeas/4/Victoria-Hislop/%5D
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:
ΘΕΣΣΑΛΟΝIΚΗ, 1917
Την ώρα που γεννιέται ο Δημήτρης Κομνηνός, μια πυρκαγιά σαρώνει την ακμάζουσα πολυπολιτισμική μητρόπολη, όπου χριστιανοί, εβραίοι και μουσουλμάνοι ζουν πλάι-πλάι. Αυτό είναι το πρώτο από μια σειρά καταστροφικών γεγονότων που θα αλλάξουν για πάντα τη φυσιογνωμία της πόλης, καθώς ο πόλεμος, ο φόβος και οι διωγμοί αρχίζουν να διχάζουν τους κατοίκους της. Πέντε χρόνια αργότερα, η νεαρή Κατερίνα διαφεύγει στην Ελλάδα, όταν η πατρίδα της στη Μικρά Ασία ισοπεδώνεται από τα τουρκικά στρατεύματα. Έχοντας χάσει τη μητέρα της μέσα στο πανδαιμόνιο της φυγής, βρίσκεται μόνη της πάνω στο πλοίο προς έναν άγνωστο προορισμό. Από εκείνη τη μέρα, οι ζωές του Δημήτρη και της Κατερίνας πλέκονται άρρηκτα μεταξύ τους αλλά και με την ιστορία της ίδιας της Θεσσαλονίκης.
Μια συγκλονιστική ιστορία πίστης και αγάπης για όλους τους ανθρώπους και τους τόπους που μας προσδιορίζουν. Μετά Το Νησί, η Ελλάδα αποτελεί για άλλη μια φορά το κύριο θέμα της παγκόσμια πολυδιαβασμένης VICTORIA HISLOP.