Υπόθεση βιβλίου
Ονομάζομαι Αρτέμ Αμπαριάν. Εγεννήθην το 1924 στο Καζακλάρ’ επαρχίας Τυρνάβου, που τώρα το λένε Αμπελώνα. Πατέρας μου ήταν ο Κουσάν, που θα πει «τραγουδιστής»· αμπελουργός από το Χαρπούτ.
…
Ο πατέρας του Αρτέμ, λογικός και οξυδερκής άνθρωπος, κατάλαβε την μπόρα που ερχόταν και το 1915 άφησε την ιδιαίτερη πατρίδα του, το βιός του και μετοίκισε στα παράλια, κοντά στη Σμύρνη. Εκεί γνώρισε τη γυναίκα του και απ’ εκεί έφυγαν το ‘22 με ένα παιδί στην αγκαλιά.
Τελικά μετά από πολλές θυσίες και προβλήματα, εγκαταστάθηκαν στο Καζακλάρ, εκεί όπου γεννήθηκε ο Αρτέμ. Ένα χρόνο αργότερα τους δόθηκε η δυνατότητα να μετοικίσουν στην Σοβιετική Αρμενία και το ‘28 να λάβουν την ελληνική υπηκοότητα· αρνήθηκαν και τα δύο, προσπαθώντας να κρατήσουν ανέπαφες τις ρίζες τους.
Ο Αρτέμ από παιδί ακόμα ένοιωθε ότι είχε δύο πατρίδες, την Αρμενία και την Ελλάδα. Ποτέ δεν ένιωσε ξένο σώμα στη χώρα που γεννήθηκε, άσχετα αν όλοι τον θεωρούσαν ξένο. Η μεγάλη του καρδιά χωρά όχι μόνο δυο χώρες αλλά τον κόσμο ολάκερο!
Από μικρό παιδί βοηθούσε τον πατέρα του και αγάπησε κι εκείνος την αμπελουργία. Με το πόλεμο του ‘40 ο αδερφός του πήγε εθελοντής στο στρατό. Η μάνα του από τότε άρχισε να αρρωσταίνει και τελικά το ‘43 απεβίωσε παίρνοντας μαζί της κάθε μικρή χαρά από όλη την οικογένεια.
Ο μεγάλος αδερφός του Αρτέμ βγήκε στο βουνό με τους αντάρτες, ενώ ο ίδιος οργανώθηκε στην ΕΠΟΝ, την Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων που ήταν μέλος του ΕΑΜ. Έτσι η οικογένεια βάφτηκε ως αριστερή, με τα ανάλογα επακόλουθα τα χρόνια που ακολούθησαν.
Γεγονότα που τον ανάγκασαν το ’47 να μπαρκάρει ως βοηθός στο μηχανοστάσιο ενός Liberty. Michalakis ήταν το όνομα του εμπορικού πλοίου, στο οποίο εκτός από δουλειά βρήκε και άλλους ομοϊδεάτες του. Δεν άργησαν να οργανωθούν, να ορίσουν καθοδηγητή και… αλίμονο, να λάβουν μια τραγική για όλους απόφαση…
…
Μαθαίναμε τα νέα από την Ελλάδα. Πονούσε η καρδούλα μας που οι δικοί μας πολεμούσαν ακόμη αντάρτες στο βουνό. Λέγαμε να τα παρατήσουμε, να πάμε κι εμείς εκεί απάνω, να βοηθήσουμε τον αγώνα, μη μας πάρουν φαλάγγι οι μοναρχοφασίστες και οι ιμπεριαλιστές. Κι όλο το δουλεύουμε στο μυαλό μας.
…
Το σκέπτονταν από ‘δω, το σκέπτονταν από ‘κει και τελικά το αποφάσισαν. Είχε δεν είχε κλείσει χρόνο στο καράβι, ο Αρτέμ, όταν μαζί με τους άλλους, πήγαν στη Πολωνία -εκεί είχε πιάσει λιμάνι το καράβι τους- και ζήτησαν από το κόμμα να τους στείλει στην Ελλάδα για να πολεμήσουν στο πλευρό των κομμουνιστών.
Λόγια ωραία άκουσαν, συγχαρητήρια δέχθηκαν, προώθηση έλαβαν και τελικά… στην Ουγγαρία τους συνέλαβαν ως πράκτορες των ιμπεριαλιστών! Είκοσι τεσσάρων ετών ήταν τότε ο Αρτέμ και η μαρτυρική ζωή του είχε μόλις ξεκινήσει…
[grbk https://www.greekbooks.gr/books/logotehnia-c-10/elliniki-logotehnia-c/ti-apomenei-ap-ti-fotia.html%5D
Κριτική και εντυπώσεις
Πως μπορεί κανείς να παντρέψει την ιστορία με τη λογοτεχνία χωρίς να γείρει η ζυγαριά ούτε από τη μία ούτε από την άλλη πλευρά; Πως γίνεται να γραφεί μια ιστορία που θα είναι φανταστική αλλά στην ουσία θα είναι πέρα ως πέρα αληθινή; Δύσκολα πολύ θαρρώ αλλά κάποιοι συγγραφείς το έχουν καταφέρει.
Ανάμεσα στους εξέχοντες από αυτούς τους ταλαντούχους εργάτες της τέχνης είναι και ο Θωμάς Ψύρρας. Ειδικά με το μυθιστόρημά του «Τι απομένει απ’ τη φωτιά», πιστεύω ότι έχει καταλάβει επάξια μια θέση στο πάνθεον των ταλαντούχων μυθιστοριογράφων που κορμός του πονήματός τους είναι κάποιες ολοσκότεινες σελίδες της Ιστορίας.
Με όχημα τη συγγραφή της αυτοβιογραφίας, από ένα γηραιό Αρμένιο, ο συγγραφέας μας παρουσιάζει την ιστορία πολλών -χιλιάδων πιο σωστά- ανθρώπων που έθεσαν τον εαυτό τους κάτω από ένα σκοπό, από μια ιδεολογία, και εξαιτίας αυτού έζησαν μια βασανιστική ζωή γεμάτη αγώνες, θλίψεις και ταλαιπωρίες.
Έχω διαβάσει αρκετά βιβλία που βλέπουν τα συγκεκριμένα γεγονότα από την οπτική γωνιά που έχει και ο ήρωας του βιβλίου μας, αλλά κανένα δεν ήταν τόσο συγκλονιστικό, τόσο ανατριχιαστικό, τόσο έντονα συναισθηματικό, όσο το «Τι απομένει απ’ τη φωτιά», του Θωμά Ψύρρα.
Θα είναι πιστεύω απώλεια μεγάλη αν δεν το διαβάσετε και δεν μπείτε -με το μοναδικό τρόπο που έχει ο συγγραφέας- στα παπούτσια του Αρτέμ Αμπαριάν. Είναι ένα υπέροχα σκοτεινό βιβλίο που βάζει το δικό του λιθαράκι ώστε το μέλλον της ανθρωπότητας να είναι πιο φωτεινό!
Διαβάστε το! Χθες!
Οπισθόφυλλο:
Ο εβδομηντάχρονος Αρμένιος Αρτέμ Αμπαριάν, γεννημένος στην Ελλάδα, άνθρωπος με διπλή ταυτότητα, καταγράφει τη ζωή του σε μια επιστολή που απευθύνει στον γιο μιας συμμαθήτριάς του. Αναζητώντας ως νέος έναν δικό του παράδεισο, γίνεται ένα από τα ανώνυμα θύματα της Ιστορίας. Σε αυτή τη μαρτυρία της ζωής του κουβαλάει τον αιώνα του. Και μιλώντας για τα δικά του βάσανα, εξιστορεί τις χαμένες προσδοκίες και τον διωγμό εκατομμυρίων ανθρώπων, που βρέθηκαν να ζουν όταν κυνικές εξουσίες και ιδεολογίες χώρισαν αγαπημένους, έστυψαν ψυχές, συνέτριψαν προσδοκίες και κατέστρεψαν ζωές. Έχοντας περάσει από λογής λογής καταστάσεις ως διωγμένος, ξένος, εκπατρισμένος, εξόριστος, φυλακισμένος, πρόσφυγας, νεοφερμένος και μετανάστης, δίνει φωνή στα ανώνυμα θύματα και στους νικημένους σε χαμένες μάχες. Τώρα γνωρίζει ότι η Ιστορία αδιαφορεί για τα μεμονωμένα άτομα, που πλέον υποχρεώνονται να «κατασκευάζουν» ένα παρόν στο οποίο έχουν υποταχτεί το παρελθόν και το μέλλον τους.
[grbk https://www.greekbooks.gr/books/logotehnia-c-10/elliniki-logotehnia-c/ti-apomenei-ap-ti-fotia.html%5D
Ταυτότητα βιβλίου
Τίτλος βιβλίου
Τι απομένει απ’ τη φωτιά
Συγγραφέας
Θωμάς Ψύρρας
Εκδοτικός οίκος
Εκδόσεις Μεταίχμιο
Ημερομηνία έκδοσης
Μάρτιος 2022
Αριθμός σελίδων
166
ISBN
978-618-03-2984-1