Τέτοιες εποχές, που οι αποδράσεις είναι πολυτέλεια, τι θα λέγατε να κάναμε ένα ταξιδάκι -λογοτεχνικό- εδώ “κοντά”… στην Ινδία; Στην ιδιαίτερη αυτή χώρα θα ταξιδέψουμε με το μυθιστόρημα «Ο θάνατος του Βισνού» που έγραψε ο καθηγητής πανεπιστημίου Μανίλ Σουρί. Στην χώρα μας πρωτοκυκλοφόρησε τον Δεκέμβρη του 2001 από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση που υπογράφεται από τις Μαρία και Ελένη Παξινού.
Ο Ινδός συγγραφέας, μέσα από το πρώτο αυτό μέλος μιας τριλογίας, μας μεταφέρει σε μία από τις πολλές φτωχικές πολυκατοικίες που κατακλύζουν την Βομβάη από άκρη σε άκρη. Μην φανταστείτε κανένα πολύ ψηλό κτίριο. Τρεις όροφοι είναι όλο κι όλο…
Στον πρώτο βρίσκονται τα διαμερίσματα της οικογένειας Ασράνι και της οικογένειας Πάτακ. Στον δεύτερο βρίσκεται η κατοικία της οικογένειας Τζαλάλ και στον τρίτο είναι το σπίτι του κυρίου Τανέκα. Υπάρχει βέβαια και η ταράτσα, το κρησφύγετο της Καβίτα Ασράνι και του Σαλίμ Τζαλάλ, που συχνά πυκνά στεγάζει τον δυνατό αλλά κρυφό, όσο περνά από το χέρι τους, έρωτα τους.
Λογικά θα είχαμε τελειώσει με τους χώρους που “φιλοξενούν” ανθρώπους, αλλά είπαμε… είμαστε σε πολυκατοικία της Βομβάης… δεν είναι δυνατόν τα κεφαλόσκαλα να μείνουν ανεκμετάλλευτα! Εκεί, ζουν οι “άλλοι ένοικοι”. Άστεγοι που τα μοναδικά τους υπάρχοντα χωρούν σε μία τσάντα, και που έχουν για “σπίτι”, αυτό που άλλοι έχουν απλά για σκάλα. Ένας από αυτούς -ένοικος του πρώτου κεφαλόσκαλου- είναι ο Βισνού, ένας καταφερτζής φτωχοδιάβολος που φαίνεται ότι οι μέρες του σε αυτό τον κόσμο έφτασαν στο τέλος τους.
Η άσχημη κατάσταση της υγείας του, και όσα αυτή έχει επιφέρει, αποτέλεσαν την τελευταία αφορμή για τους διαπληκτισμούς ανάμεσα στην κυρία Ασράνι και στην κυρία Πάτακ. Ποιος ευθύνεται; ποιός θα πληρώσει το ασθενοφόρο και ποιός το νοσοκομείο; ποιός την καθαρίστρια για να μαζέψει όσα “ξέφυγαν” από το άρρωστο κορμί και λέρωσαν τη σκάλα τους; Βέβαια, για να μην ξεχνιόμαστε, είναι και το από γεννήσεως κόσμου θέμα της κουζίνας, της κοινής κουζίνας που μοιράζονται τα δύο σπίτια και είναι μία από τις μόνιμες αιτίες της πολεμικής ατμόσφαιρας που επικρατεί στον πρώτο όροφο!
Οι σύζυγοι των δύο γυναικών; Θεωρητικά παρόντες, αλλά πρακτικά είναι ξεθωριασμένες, άχρωμες και άοσμες φιγούρες που έχουν παραδώσει την πρωτοκαθεδρία στις συμβίες τους. Ακριβώς το αντίθετο από τον κύριο Τζαλάλ, ο οποίος δεν διαφέρει μόνο στο θρήσκευμα από τους άλλους -εκείνος είναι μουσουλμάνος, ενώ οι υπόλοιποι ινδουιστές- αλλά και στην όρεξη για ζωή και για δράση, για μάθηση και για έρευνα. Κυρίως για έρευνα, με βασικό έως μοναδικό τομέα εκείνον των θρησκειών.
Στο μοναδικό πάντως σημείο που μοιάζουν και οι τρεις κυρίες της πολυκατοικίας είναι τα φιλάνθρωπα αισθήματα και πράξεις τους. Για τους δικούς της λόγους η κάθε μία, που δεν είναι πάντα λόγοι ανιδιοτελείς, κάνουν τις καλές τους πράξεις σε καθημερινή σχεδόν βάση. Μεταξύ πολλών άλλων, οι αγαθοεργίες αυτές, τροφοδοτούν την ιστορία μας με κωμικές καταστάσεις που ελαφρύνουν κάπως την βαριά Bollywood ατμόσφαιρα που έχει ποτίσει το μυθιστόρημα από την πρώτη ως την τελευταία του σελίδα.
Μην θαρρείτε όμως ότι πρόκειται για ένα ελαφρό ανάγνωσμα, απλά με γεύση και άρωμα Ινδίας. Είναι ένα βαθιά ηθογραφικό μυθιστόρημα που βρίθει πληροφοριών για τις παραδόσεις, τα ήθη, τα έθιμα, και τους μύθους αυτού του τόπου. Τις τελευταίες στιγμές της ζωής του ο Βισνού έχει κάποιες ενοράσεις. Κάποια φλας μπακ στην δική του ζωή αλλά και σε γεγονότα του παρελθόντος που πρωταγωνιστούν οι υπόλοιποι ήρωες του Μανίλ Σουρί. Στις ενοράσεις αυτές, περιλαμβάνονται όμως και γεννήματα της φαντασίας του, που αποτελούν τις βάσεις για πράγματα πέρα από την πλοκή της μυθιστορίας μας…
Μια μικρογραφία της Ινδίας η πολυκατοικία της ιστορίας μας, που προσομοιάζει τη ζωή στη χώρα με απίστευτη ρεαλιστικότητα και βάθος. Για παράδειγμα οι σχέσεις μουσουλμάνων και ινδουιστών, που δεν είναι πάντοτε όσο αρμονικές θα επιθυμούσε κανείς…
…
Η οχλοβοή δυνάμωνε στο δρόμο. «Σιγά μην αφήσουμε τους μουσουλμάνους να μας κλέβουν τα κορίτσια μας». «Σαν πολύ θάρρος πήραν. Καιρός να τους βάλουμε στη θέση τους». «Αν δεν τους δώσουμε ένα καλό μάθημα, θα μας καβαλήσουν».
Όταν ο κύριος Πάτακ κατέβηκε να πάρει τσιγάρα, το πλήθος μαζεύτηκε γύρω του, σαν να ήταν σταρ του σινεμά. «Τι σας είπε ο κύριος Τζαλάλ;» τον ρωτούσαν. «Μάθατε που κρύβεται ο Σαλίμ;»
Ο κύριος Πάτακ έμεινε άναυδος. Δεν περίμενε τόσο ενδιαφέρον. «Αφήστε με να πάρω τσιγάρα κι ύστερα θα απαντήσω στις ερωτήσεις σας». Πήρε ένα πακέτο Τσάρμιναρ και καθώς πλήρωνε, φανταζόταν πλήθος δημοσιογράφων να τον πολιορκεί με μικρόφωνα και φλας. Έκανε νόημα στους περίεργους να τον ακολουθήσουν και κάθισε στο τρίτο σκαλί του ισογείου.
Ο κύριος Πάτακ έβγαλε ένα τσιγάρο, το χτύπησε στο πακέτο και το ‘βαλε στο στόμα του. Έψαχνε να βρει σπίρτα, όταν εμφανίστηκε, ως εκ θαύματος, ένας αναπτήρας. Ο κύριος Πάτακ τράβηξε μια βαθιά ρουφηξιά κι ύστερα φύσηξε τον καπνό ψηλά, όπως κάνουν στον κινηματογράφο τα σπουδαία πρόσωπα όταν μιλάνε για μπίζνες. «Φαίνεται πως ο κύριος Τζαλάλ είναι ιδιαίτερα σύνθετη προσωπικότητα…» άρχισε να λέει.
…
Αν θέλετε να γνωρίσετε τον Ινδικό πολιτισμό, το «Ο θάνατος του Βισνού», του Μανίλ Σουρί, είναι ένα καλό εφαλτήριο. Αν, απ’ την άλλη, θέλετε απλά να διασκεδάσετε διαβάζοντας ένα όμορφο μυθιστόρημα, πρέπει κατά την γνώμη μου να στρέψετε αλλού το βλέμμα. Η επιλογή, έτσι κι αλλιώς, είναι δική σας! 🙂
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:
Ινδία. Μια χώρα γεμάτη πάθη, φανατισμούς και καυτά χρώματα. Μια χώρα όλο μυστήριο όπου όλα μπορούν να συμβούν.
Σε μια μικρή πολυκατοικία της Βομβάης, πραγματική μικρογραφία της πολύβουης Ινδίας, ζουν άνθρωποι κάθε είδους, τόσο όμοιοι και τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους. Και η ζωή τους, με τους καβγάδες, τα πάθη τους, τις διαφορετικές θρησκευτικές αξίες τους, είναι μια ακριβής εικόνα της πολυμορφίας λαών και θρησκειών στη χώρα αυτή.
Καταλυτικό ρόλο παίζει ένας παρίας, ο Βισνού, με όνομα που παραπέμπει στον ομώνυμο θεό και στο ρόλο του ως συντηρητή του κόσμου. Συνδετικός κρίκος όσων διαδραματίζονται στην πολυκατοικία, βρέθηκε κάποτε, άστεγος, στην πόρτα της κι από τότε κοιμάται στα σκαλοπάτια με αντάλλαγμα τα μικροθελήματα που κάνει στους ενοίκους. Τώρα, καθώς η ζωή φεύγει σιγά σιγά από μέσα του, στο νου του έρχονται οι αναμνήσεις της ζωής του, κι αυτά τα κομμάτια είναι τα πιο συγκλονιστικά του βιβλίου.
Ο συγγραφέας, μέσα από την καθημερινή ζωή αδρά διαγραμμένων χαρακτήρων του, ανατέμνει τη σύγχρονη Ινδία των εθνοτικών αλλά και θρησκευτικών συγκρούσεων με κινηματογραφική πλοκή και σπάνια παρατηρητικότητα, ενώ συχνά-πυκνά εμβαπτίζεται στη θρησκευτική παράδοση της χώρας του για να αντλήσει ένα καινούργιο νόημα ζωής.