«Τα ψάθινα καπέλα», της Μαργαρίτας Λυμπεράκη

Είναι κάποιες περίοδοι στην ζωή του κάθε ανθρώπου στις οποίες το περιβάλλον, ο χαρακτήρας αλλά και οι επιθυμίες του αλλάζουν δραματικά. Μια τέτοια περίοδος ήταν και τα τρία αυτά συνεχόμενα καλοκαίρια για την Μαρία, την Ινφάντα και την Κατερίνα.
Βρισκόμαστε αμέσως μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο λίγο έξω από την Κηφισιά. Εκεί, στην μέση του κάμπου με τα περιβόλια, είναι το κτήμα και το σπίτι που έχει φτιάξει ο παππούς των κοριτσιών, ο Δημήτρης. Σε αυτό το σπίτι μένουν μαζί με την μητέρα τους, Άννα, μετά από τον χωρισμό της με τον πατέρα τους. Μίλτο. Στο σπίτι μαζί τους μένει ο παππούς Δημήτρης, η θεία Τερέζα και η γριά υπηρέτρια τους η Ροδιά.
Το βιβλίο, καθώς και το πρώτο από τα τρία καλοκαίρια ξεκινούν όταν η Μαρία είναι είκοσι ετών, η Ινφάντα δεκαοχτώ και η Κατερίνα δεκαέξι. Τρία καλοκαίρια που τα τρία κορίτσια τα βιώνουν διαφορετικά, η κάθε μια ανάλογα με τον χαρακτήρα της. Τα γεγονότα αυτής της περιόδου μας παρουσιάζει η μικρότερη –η Κατερίνα- η οποία εκτός από ηρωίδα είναι και αφηγήτρια του βιβλίου της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, «Τα ψάθινα καπέλα». Το μυθιστόρημα αυτό εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1946 και κυκλοφορεί σήμερα από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Είναι ένα ηθογραφικό ανάγνωσμα, αν και παρουσιάζει, σχεδόν αποκλειστικά, την ζωή των πλουσίων λίγο μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Με την πρώτη ματιά σου κάνει εντύπωση το ότι, η συγγραφέας του, δεν αναφέρεται καθόλου στην οικονομική και πολιτική κατάσταση της εποχής. Αν το σκεφτείς όμως καλά, η ζωή των πλουσίων -και κυρίως των πλουσίων γυναικών του 1945- απείχε μακράν από προβληματισμούς τέτοιου είδους.
Η πένα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, μας περιγράφει την ζωή της μικρής κοινωνίας των ηρώων της, που είναι μια μικρογραφία του κόσμου. Και όπως κάθε μικρογραφία έτσι και αυτή έχει όλα τα χαρακτηριστικά του συνόλου. Μαθαίνουμε πως ζούσε ο κόσμος και κυρίως οι πλούσιες γυναίκες τότε. Ζωές μέσα σε «χρυσά κλουβιά» και μέσα στην πολυτέλεια. Την πολυτέλεια όχι μόνο των ακριβών αντικειμένων αλλά και την πολυτέλεια του να μην τις απασχολεί τι θα φάει η οικογένεια τους κάθε μέρα που ξημερώνει, μιας και αυτό είναι κάτι για το οποίο από την μια είναι ευθύνη άλλων και από την άλλη η ύπαρξη του είναι δεδομένη. Την πολυτέλεια επίσης να τις απασχολούν και να τις προβληματίζουν τα μικρά και ασήμαντα αφού τα μεγάλα και επώδυνα είναι «προνόμιο» των αγωνιστών και των φτωχών.
Ακόμα, μέσα από τα μάτια και τις περιγραφές της Κατερίνας, γνωρίζουμε μια Αττική που δεν έχει καμία απολύτως σχέση με αυτήν που έχουμε στο μυαλό μας και μερικοί από εμάς βιώνουν καθημερινά. Μια όμορφη Αττική γεμάτη περιβόλια, δέντρα και ζώα τόσο οικόσιτα όσο και ελεύθερα στην φύση. Και μέσα σε αυτά τα όμορφα τοπία, οι ζωές των ηρώων που τις επισκέπτεται ο έρωτας. Ένας έρωτας που εκείνη την εποχή είναι σύνηθες να παραμένει κρυφός. Όσο για τις σεξουαλικές σχέσεις; Αυτές θεωρούνται αμαρτία όταν συμβαίνουν εκτός γάμου, γι’ αυτό και τις χαρακτηρίζει ο κίνδυνος και η γλύκα που έχει κάθε τι απαγορευμένο.
Εν κατακλείδι, το «Τα ψάθινα καπέλα» της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, είναι ένα ευχάριστο ανάγνωσμα, που σε μεταφέρει σε μια άλλη εποχή, πολύ διαφορετική από την δική μας. Διαφορετική στην σκέψη και στις συμπεριφορές των ανθρώπων αλλά και διαφορετική στο περιβάλλον που οι ήρωες του βιβλίου και οι τότε πρόγονοι μας ζούσαν. Ένα θαυμάσιο περιβάλλον που στις μέρες μας το συναντάμε μόνο στην επαρχία, ενώ τότε ήταν απλά οι εξοχές της Αθήνας.

Ν.Π.