Ένας από τους βασικότερους νόμους της αγοράς είναι αυτός που περιγράφεται με την φράση: «Ότι πληρώνεις παίρνεις». Στην “αγορά” του βιβλίου, βέβαια, αυτός ο νόμος δεν έχει και μεγάλη ισχύ. Από την μια, γιατί η συντριπτική πλειοψηφία των βιβλίων κινούνται σε μια συγκεκριμένη τάξη τιμής. Και από την άλλη γιατί από τα χιλιάδες βιβλία που εκδίδονται κάθε χρόνο τα περισσότερα βρίσκουν τον δρόμο προς τα βιβλιοπωλεία για διάφορους λόγους πέραν της πραγματικής τους αξίας. Αυτό είναι όμως κάτι που θέλει πολλή κουβέντα και δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να πελαγοδρομήσω. Μέσα από αυτές τις γραμμές θέλω να σας μιλήσω για ένα βιβλίο που αποτελεί την λαμπρή εξαίρεση όλων των προηγουμένων.
Πρόκειται για το βιβλίο «Τα καημένα χωριά», του Στέφανου Α. Γεροντή. Μια αξιόλογη εργασία που εκδόθηκε με την αρωγή της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λασιθίου, τον Αύγουστο του 2008. Η έκδοση έγινε στο πλαίσιο του σχεδίου "Μνήμες του ολοκαυτώματος των δυτικών χωριών Ιεράπετρας" του προγράμματος "Ευρώπη για τους Πολίτες" 2007 – 2013, Δράση 4: "Ενεργός Ευρωπαϊκή Μνήμη" και χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Στόχος του; Όπως αναφέρει ο νομάρχης Λασιθίου, Αντώνης Στρατάκης, στο σημείωμα για την έκδοση: «Στόχος του σχεδίου είναι να καταγραφούν οι μαρτυρίες επιζώντων που σχετίζονται με το ναζιστικό ολοκαύτωμα των χωριών της δυτικής Ιεράπετρας το Σεπτέμβριο του 1943, διατηρώντας τη μνήμη αυτή ζωντανή για τις γενιές του παρόντος και του μέλλοντος».
Το εκπληκτικό αυτό πόνημα του Στέφανου Α. Γεροντή, χωρίζεται σε δύο μέρη: Στο πρώτο μέρος, ο συγγραφέας μας εντάσσει στο κλίμα της εποχής. 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος και η Ελλάδα από τον Έβρο έως την Κρήτη βρίσκεται υπό κατοχή. Κατόπιν “ζουμάρει” στην περιοχή και τον χρόνο ενδιαφέροντος του βιβλίου, παρουσιάζοντας μας το χρονικό της καταστροφής των επαρχιών Βιάννου και Ιεράπετρας τον Σεπτέμβρη του 1943 από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής της Κρήτης. Κλείνει μιλώντας για το “σήμερα” των «καημένων χωριών» και των κατοίκων τους που είναι οι πρωταγωνιστές αυτού του βιβλίου και ταυτόχρονα οι πηγές του υλικού από το οποίο αυτό δημιουργήθηκε. Οκτώ γυναίκες και δεκατρείς άντρες. Που άνοιξαν τα συρτάρια της μνήμης, τις καρδιές και τις ψυχές τους για να μπορέσουμε εμείς να μάθουμε τι συνέβη στον τόπο τους εκείνο τον Σεπτέμβρη πριν 65 χρόνια. Γίνεται επίσης μια ανάλυση του τρόπου με τον οποίο έγιναν οι συνεντεύξεις καθώς και μια ανάλυση των ίδιων καθώς και των βασικών χαρακτηριστικών τους.
Και ακολουθούν, στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, οι αφηγήσεις – συνεντεύξεις. Ως φόρο τιμής δημοσιεύουμε, τα ονόματα των ανθρώπων που τις έδωσαν, ταξινομημένα ανά χωρίο (τον τόπο κατοικίας τους όταν έγιναν τα γεγονότα):
Μύρτος
Ευαγγελία Δημητριανάκη Ανδρεοπούλη
Μανόλης Δασκαλάκης
Αντώνης Παπαδάκης
Γδόχια
Μαρία Αρχοντικάκη Δημητριανάκη
Φωτεινή Δασκαλάκη Πηγιάκη
Πατήρ Κώστας Γιανναδάκης
Γιώργος Δασκαλάκης
Μουρνιές
Ευαγγελία Κυμάκη Σαμπροβαλάκη
Γιάννης Σαμπροβαλάκης
Γιάννης Δαμασκηνάκης
Ρίζα
Γιώργος Δοξανάκης
Χρυσάνθη Κασοκεράκη Αλεξομανωλάκη
Μανόλης Καρτσομιχελάκης και σύζ. Μαρία Αλεξάκη
Βαγγέλης Χρηστάκης
Μάλες
Γαλάτεια Μαθιουδάκη Τερζάκη
Μιχάλης Ξυριστάκης
Ιορδάνης Τσακιράκης
Μύθοι
Γιάννης Χρηστάκης
Μανόλης Βαγιωνάκης
Ιεράπετρα
Αντωνία Κολιανδρή Μαθιουδάκη
Ότι και να γράψει κανείς για το συνταρακτικό αυτό ανάγνωσμα και για τον συγγραφέα του, Στέφανο Α. Γεροντή, είναι λίγο. Μέσα από τις αφηγήσεις έρχονται με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες τα γεγονότα της εποχής αλλά και η καθημερινή ζωή των Ελλήνων. Αλλά και η ζωή πριν και μετά το πόλεμο. Οι αγωνίες, ο φόβος, οι λύπες, οι προσπάθειες για επιβίωση, ο διωγμός από τις εστίες, η πείνα, οι θάνατοι συγγενών και φίλων. Η ταφή των εκτελεσθέντων από τους οικείους τους. Η συμπεριφορά των Ιταλών και των Γερμανών ως κατακτητές. Η λεβεντιά, το θάρρος. Κυρίως όμως, η μεγαλοψυχία να βλέπουν πλέον τους λαούς, που τότε ήταν εχθροί και τους σκότωναν, ως φίλους. Η καθαρή σκέψη ότι το κακό το προκαλούσε η ηγεσία και όχι ο απλός λαός. Όταν η κρυστάλλινη αυτή σκέψη ποτίσει τις καρδιές και το πνεύμα όλων των ανθρώπων -κυρίως αυτών που έχουν εξουσία (την οποιασδήποτε μορφής και εμβέλειας εξουσία)- όλα θα γίνουν διαφορετικά. Θα αλλάξουν!
Το πνευματικό αυτό παιδί του Στέφανου Α. Γεροντή είναι ένας ύμνος κατά του πολέμου, κατά του φασισμού. Ένας ύμνος στην ειρήνη, στην ελευθερία, στην ισότητα, στο δικαίωμα για ζωή και δημιουργία.
Κατά την ταπεινή μου άποψη, το «Τα καημένα χωριά» θα έπρεπε να μοιραστεί σε όλα τα σχολεία της Ελλάδας. Για να διδάξει ιστορία μα πάνω απ’ όλα να διδάξει τα ιδανικά που έχει ο Έλληνας μέσα στην ψυχή του και αναβλύζουν μόλις βρεθεί σε μια δύσκολη κατάσταση. Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές γεννάται και το ερώτημα: Γιατί, όμως, μόνο τότε; Αυτό είναι κάτι που πρέπει ο καθένας μας να το σκεφτεί μόνος του και να δώσει μια απάντηση στον ίδιο και στα παιδιά του.
Το κερασάκι στην τούρτα… Μην ψάξετε να βρείτε αυτό το εκπληκτικό ανάγνωσμα στα βιβλιοπωλεία. Ο συγγραφέας και η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λασιθίου, το μοιράζουν σε μορφή pdf μέσω του διαδικτύου. Το μόνο που έχετε να κάνετε, είναι να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: https://www.holocaust-lasithi.eu, να δώσετε τα στοιχεία σας στην ενότητα “Βιβλίο” και θα σας αποσταλεί μέσω email δωρεάν.
Οφείλω κλείνοντας να δώσω τα θερμά μου συγχαρητήρια τόσο στον συγγραφέα Στέφανο Α. Γεροντή, όσο και στους ανθρώπους της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λασιθίου. Με το έργο και τις ενέργειες τους δίνουν ένα παράδειγμα αλτρουισμού και ηθικών αξιών σε όλους μας και μάλιστα σε εποχές που τέτοια παραδείγματα αποτελούν -δυστυχώς- την εξαίρεση και όχι τον κανόνα.