Τα τελευταία χρόνια γίνεται στη χώρα μας μεγάλη συζήτηση σχετικά με τους οικονομικούς μετανάστες, καθώς και τα δικαιώματα που έχουν τόσο οι ενήλικες όσο και οι ανήλικοι αλλοδαποί στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Βασικό επιχείρημα όσων πιστεύουν ότι όλοι οι νόμιμοι κάτοικοι-πολίτες της Ελλάδας έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις, είναι το γεγονός ότι για πολλά χρόνια οι Έλληνες υπήρξαν οικονομικοί μετανάστες στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.
Όπως ακριβώς και ο δεκατριάχρονος Γιώργος Χρονόπουλος που μαζί με τους γονείς του, άφησε την Αθήνα για να ζήσει στην Γερμανία. Εκεί, στο Μόναχο, ο πατέρας και η μητέρα του βρήκαν δουλειά στο Ελληνικό Δημοτικό Σχολείο, όντας δάσκαλοι στο επάγγελμα.
Ο Γιώργος, στην αρχή, πηγαίνει στο Ελληνικό σχολείο της πόλης, όπου το περιβάλλον δεν διαφέρει και πολύ από το περιβάλλον του παλιού του σχολείου στην Κοκκινιά. Κάποια στιγμή όμως οι γονείς του αποφασίζουν ότι θα είναι καλύτερο για το μέλλον του, να συνεχίσει τις σπουδές του στο Γερμανικό σχολείο. Τότε ο μικρός μας ήρωας αναγκάζεται να βρεθεί στη θέση που βρίσκονται χιλιάδες αλλοδαποί μαθητές στα σχολεία της πατρίδας μας.
Βρίσκεται σε ένα χώρο όπου η ξένη γλώσσα που χρησιμοποιείται σε όλα τα μαθήματα, είναι το μικρότερο πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει. Οι ανυπέρβλητες δυσκολίες είναι η συμπεριφορά και οι προκαταλήψεις που έχει απέναντί του η συντριπτική πλειοψηφία των συμμαθητών του. Μοναδική του παρηγοριά οι ελάχιστες εξαιρέσεις αυτών, δηλαδή παιδιά που δεν στέκονται στην διαφορετική του εθνικότητα. Όπως κάνει και ο ακριβοδίκαιος κύριος Μίκαελ, ο υπεύθυνος καθηγητής της τάξης του.
Η ζωή όμως ενός παιδιού δεν είναι μόνο σχολείο… Τι κάνει ο Γιώργος στον ελεύθερο χρόνο του; Ατελείωτες βόλτες με το ποδήλατο που απολαμβάνει μαζί με τον φίλο του τον Πάνο! Σε μια από αυτές τις βόλτες ανακαλύπτουν τον κύριο Γιόχαν που ζει μόνος του σε ένα σπιτάκι μέσα στο δάσος. Τον θείο Γιόχαν -όπως συνήθισαν να τον φωνάζουν- ο οποίος μόνο σοφά πράγματα έχει να τους μεταδώσει.
…
Ο θείος Γιόχαν μας έλεγε να είμαστε περήφανοι γι’ αυτό που είμαστε. Να προσπαθούμε να γίνουμε καλύτεροι, αλλά και να βοηθάμε και τους άλλους να γίνουν καλύτεροι. Γιατί, αν δεν το κάνουμε αυτό, τότε ούτε κι εμείς καλυτερεύουμε.
Τι ωραία που τα έλεγε! Αυτά βέβαια τα άκουγα κάπως έτσι και από τους γονείς μου, ή τους δασκάλους μου, αλλά δεν ξέρω, τώρα τα καταλάβαινα καλύτερα.
…
Η σχολική ζωή κυλά… Η άνοιξη πλησιάζει, και ο κύριος Μίκαελ ανακοινώνει στην τάξη ότι θα ανεβάσουν ένα θεατρικό, το οποίο μάλιστα θα διαγωνιστεί με θεατρικά άλλων σχολείων. Αν, δε, τα πάνε καλά, θα ταξιδέψουν μέχρι και το Βερολίνο, για τη δεύτερη φάση του διαγωνισμού! Το έργο που έχει επιλέξει ο καθηγητής τους, αφορά τα Πάθη του Χριστού, και έχει αλληγορικό χαρακτήρα. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος, δίνεται στον Γκέοργκ (όπως φωνάζουν τον Γιώργο στο σχολείο του), κάτι όμως που δεν αρέσει καθόλου μα καθόλου στους συμμαθητές του που τον βλέπουν ανταγωνιστικά και δεν τον θεωρούν ισότιμό μέλος του μικρόκοσμου της τάξης τους.
Την ίδια χρονική στιγμή σε όλη τη χώρα γίνονται αναταραχές που προκαλούν εθνικιστικές ομάδες αλλά και ρατσιστές που βρίσκουν ευκαιρία να εκδηλώσουν τα αισθήματα μίσους που τρέφουν προς κάθε τι το διαφορετικό. Ολόκληρη η Γερμανία είναι ένα καζάνι που βράζει.
…
Αν δεν νοιώθεις καλά, αν όλα κι όλοι σου φταίνε, αν δεν έχεις να δουλέψεις, τότε ξεσπάς. Και είναι πιο εύκολο να ξεσπάς στον πιο αδύναμο.
…
Και ποιος είναι ο πιο αδύναμος; Μα φυσικά οι μετανάστες και τα παιδιά τους.
Το σχολείο είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας και ανάλογα φαινόμενα λαμβάνουν χώρα και εκεί. Μέρος των μαθητών είναι παιδιά με εθνικιστική νοοτροπία που τους την έχουν μεταλαμπαδεύσει οι γονείς τους. Εκείνοι οι γονείς που αυτήν την ώρα στέκονται εμπόδιο στην πραγματοποίηση της σχολικής παράστασης. Θα καταφέρει το θεατρικό να ολοκληρωθεί; Θα μπορέσει ο Γιώργος, καθώς και όλοι όσοι βρίσκονται στο στόχαστρο των ρατσιστών, να ζήσουν με ασφάλεια και να νιώσουν αποδεκτοί και ισότιμοι στη νέα χώρα κατοικίας τους;
Ο πλέον αρμόδιος για να μας διαφωτίσει γύρω από αυτές τις απορίες μας είναι φυσικά ο Βασίλης Παπαθεοδώρου. Ο αγαπημένος μας ταλαντούχος συγγραφέας που με την «σχολική παράσταση» του έρχεται για άλλη μια φορά να ταράξει τα νερά του νου και των συναισθημάτων μας ρίχνοντας την διερευνητική του ματιά σε ένα ακόμα μεγάλο ζήτημα της σύγχρονης κοινωνίας, διαπαιδαγωγεί και προβληματίζει μικρούς και μεγάλους με τον πλέον ευχάριστο τρόπο!
Στη «Σχολική παράσταση» σκιτσάρει με αδρές γραμμές τις συνθήκες ζωής των αλλοδαπών αλλά και των “διαφορετικών” (για οποιονδήποτε λόγο) μαθητών μέσα στα σχολεία. Παρουσιάζει τις δυσκολίες τις οποίες καλούνται και επιβάλλεται να ξεπεράσουν καθώς ο εθνικισμός, ο ρατσισμός, και ο φόβος της διαφορετικότητας έχουν μπει και εγκατασταθεί για τα καλά μέσα στις σχολικές αίθουσες. Με αφορμή μια σχολική παράσταση, ο συγγραφέας ψηλαφεί το μωσαϊκό των χαρακτήρων της σύγχρονης κοινωνίας και βάζει τον αναγνώστη -όσο μικρή και να είναι η ηλικία του- να προβληματιστεί γύρω από το ποια είναι η σωστή συμπεριφορά απέναντι σε κάποιον που είναι διαφορετικός. Αποκαλύπτει, δε, το πόσο επικίνδυνη μπορεί να είναι μια κλειστή κοινωνική ομάδα όχι μόνο για τους ανθρώπους που βρίσκονται εκτός της, αλλά κυρίως και για όσους βρίσκονται εντός της!
Ο Βασίλης Παπαθεοδώρου, για άλλη μια φορά, έγραψε ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα κατάλληλο και απαραίτητο για παιδιά αλλά και για μεγάλους! Ένα λογοτεχνικό έργο που με αριστοτεχνικό τρόπο παρουσιάζει-αντιμετωπίζει τις ανθρώπινες αδυναμίες, αποκαλύπτοντας το σωστό και το λάθος τρόπο, τα σωστά και τα λάθος συναισθήματα, τις σωστές και τις λάθος αντιδράσεις… έτσι ώστε ο καθένας να επιλέξει το δικό του δρόμο, ελπίζοντας ότι ο δρόμος αυτός θα τον κάνει να αξίζει να λέγεται άνθρωπος! Διαβάστε το!
Πρώτη έκδοση: 2000 Βιβλιοπωλείο της Εστίας
Δεύτερη έκδοση: 2013 Εκδόσεις Καστανιώτη
1996: έπαινος Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:
Με φόντο μια μαθητική παράσταση σε σχολείο της Γερμανίας, ο Γιώργος, μαθητής της Β’ Γυμνασίου, θα βρεθεί στο επίκεντρο, ως πρωταγωνιστής και θύμα, μιας έξαρσης ρατσιστικών επεισοδίων, από μια κοινωνία που είναι βαθιά διχασμένη. Μέσα σ’ όλο αυτό το κλίμα, θα προσπαθήσει να κρατήσει τη δύναμη και την αξιοπρέπειά του. Με συμμάχους τον Τζάφερ και τον Αντρέας, έναν Τούρκο κι έναν Γερμανό συμμαθητή του, αλλά και με τη βοήθεια του καθηγητή κυρίου Μίκαελ, θα καταλάβει και θα νιώσει ότι η φιλία δεν κοιτά χώρες και λαούς, δεν υπολογίζει θρησκείες και κοινωνικές ανισότητες. Και η δράση θα κλιμακώνεται, όσο προχωρούν οι πρόβες της σχολικής παράστασης, ενός θεατρικού με θέμα τα Πάθη του Χριστού.
Βία και προκαταλήψεις από τη μία, συμπόνια και αλληλεγγύη από την άλλη, εναλλάσσονται στο βιβλίο αυτό του Βασίλη Παπαθεοδώρου. Ένα μυθιστόρημα που είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.
Ολυμπία Κατσένη