Ποίηση
Εκδόσεις Ψυχογιός, 2016
Σελ. 200
Τα ποιήματα του συγγραφέα Αντώνη Σαμαράκη, είναι γραμμένα στις δεκαετίες του ‘30 και του ‘40, όταν ήταν παιδί, έφηβος και νέος άντρας.
Τώρα, εβδομήντα και ογδόντα χρόνια μετά το γράψιμό τους, τα ποιήματα του Αντώνη Σαμαράκη, επιμελημένα, ταξινομημένα, φροντισμένα, έρχονται, στο σύνολό τους, στο φως κι επόμενο είναι όχι μόνο ο φιλόλογος αλλά κι ο φανατικός του αναγνώστης να ενδιαφέρονται για κάτι πολύ απλό: Σε ποιο βαθμό η πεζογραφική του δημιουργία προϋποθέτει τα θέματα, τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς της ποίησής του, ή η ποίηση του καθορίζει και ως ποιο, μάλιστα βαθμό την πεζογραφική συνέχεια και εξέλιξη. Σε ποιο βαθμό οι δυο αυτές εκφράσεις συνδέονται ή αποσυνδέονται καθώς, εξακριβωμένα, συμπεραίνεται πως πρόκειται για δυο εκδοχές εντελώς ξέχωρες μεταξύ τους.
Οι ανησυχίες και τα θέματά του, τα ενδιαφέροντά του και η προβληματική του ελάχιστα διαφέρουν στην ποίηση και την πεζογραφία του. Τα θέματά του παραμένουν συγκινητικά ίδια: Ο Σαμαράκης είναι ο μικρόκοσμος, η αυλή, η γειτονιά με τα καθημερινά βάσανα και, ταυτόχρονα, ο μακρόκοσμος, με τις ανησυχίες και τα ηθικά του διλήμματα, τους κλυδωνισμούς και τη σκοτεινή του προοπτική.
Ο Αντώνης Σαμαράκης με τα φαινομενικά, ταπεινά εκφραστικά του μέσα και «υλικά» οικοδομεί έναν κόσμο: Αρχέγονο και σύγχρονο, συναισθηματικά αξεδίψαστο και κοινωνικά πολυτάραχο, με αναγνωρισμένο στην πρόσοψή του το πύρινο χνάρι του 20ου αιώνα. Ο κόσμος αυτός, τόσο με τις οικείες εικόνες της γειτονιάς και της αυλής του σχολείου όσο και με τις «ανοίκειες» μιας «γης που κυκλοδέρνεται στο χάος», ενός «παιδιού που φτερούγισε», ή της τραγωδίας της Κορέας, διεκδικεί και καταλαμβάνει μια θέση τόσο στην ιστορική όσο και στη συναισθηματική μνήμη.
Ο Αντώνης Σαμαράκης (1919-2003) αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και δούλεψε πολλά χρόνια στο Υπουργείο Εργασίας, από όπου παραιτήθηκε το 1963. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 33 γλώσσες. Άλλα έργα του είναι: «Αρνούμαι», «Το λάθος», «Ζητείται ελπίς», «Το διαβατήριο», «Σήμα κινδύνου» κ.α.
Έχει πάρει τα Βραβεία: Κρατικό Βραβείο διηγήματος 1962, Βραβείο μυθιστορήματος των «12» 1966, Μεγάλο Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας 1970 (Γαλλία), Βραβείο Λογοτεχνίας Ευρωπάλια Βρυξέλες 1982 και Κρατικό Βραβείο Τεχνών και Λογοτεχνίας (Γαλλία) 1995.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:
Γραμμένα στις δεκαετίες του ’30 και του ’40, τα ποιήματα αυτά συμπληρώνουν το σώμα και το πρόσωπο του Αντώνη Σαμαράκη, που επέζησε μέσα από όλους τους τρόμους, όλα τα πάθη και όλα τα εύθραυστα θαύματα.
Η μετατόπιση του Σαμαράκη από την ποίηση στην πεζογραφία ίσως φαίνεται ριζοσπαστική, αλλά μέσα από ρήξεις και ασυνέχειες συναρμολογείται υπογείως η ακεραιότητα, και μια ευάλωτη (όσο η σάρκα) συνέχεια του σώματος έργου.
Ο Σαμαράκης, ως έφηβος, και ως νέος άνδρας, στιχουργεί στα σκοτεινά (ο πόλεμος, η Κατοχή) και υποψιάζεται, όλο και πιο ευκρινώς, τον πεζογράφο εαυτό του, αυτόν που κυοφορείται στις διαδρομές των ανέμων, και τελετουργεί τα εμβληματικά θέματα και τις πιο προσωπικές αγωνίες του μέσα στην πύκνωση της ποιήσεως.
Αυτό που θα ονομάσουμε ποιητική της ταπεινής ζωής, δηλαδή το καθ’ ημέρα που αγιάζεται στην πεζογραφία του Σαμαράκη, και αυτό που ξέρουμε ως ποιητική της εξέγερσης, στοιχείο που σφραγίζει τα κατοπινά, πεζά έργα του συγγραφέα μας, λάμπουν ήδη στα ποιήματα της πρώιμης δημιουργικής του περιόδου.
Τελικά, αλλάζει η σύμβαση της μορφής, και αν η ωριμότητα του Σαμαράκη δαπανείται γενναία στην ωραιότητα του πεζού λόγου, το θάλπος της νιότης του διασχίζει, και στίζει διακριτικά, την ευπαθή ομορφιά της ποιητικής δημιουργίας.
Και πες στον άγγελο που θα ’χει φτάσει / πάνω από θάλασσες, πέρ’ από δάση // με φωνή που σαν δρόσο θα με ράνει: / «Για την αγάπη έχει αυτός πεθάνει».