Στις γραμμές αυτές θα σας γράψω για το κατ’ εξοχήν αντιπολεμικό μυθιστόρημα όλων των εποχών. Το «Ουδέν νεότερον από το δυτικό μέτωπο», του Έριχ Μαρία Ρέμαρκ, που στα τέλη του 1928 δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα Vossische Zeitung και στις αρχές του 1929 κυκλοφόρησε σε βιβλίο. Ο Γερμανός μυθιστοριογράφος γεννήθηκε το 1898 και σε ηλικία 18 ετών επιστρατεύτηκε και πολέμησε στο Δυτικό Μέτωπο. Το εν λόγω βιβλίο είναι το πρώτο του μυθιστόρημα και θεωρείται ως η πλέον ειλικρινής μαρτυρία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Από την ναζιστική Γερμανία θεωρήθηκε ως απειλή για τα θεμέλια της φασιστικής ιδεολογίας και για τον λόγο αυτό ήταν ένα από τα βιβλία που παραδόθηκαν στην πυρά. Η ταινία που βασίστηκε σε αυτό -1930 με σκηνοθέτη τον Λούι Μάιλστοουν- απαγορεύτηκε φυσικά, ενώ ο ίδιος ο συγγραφέας αντιμετωπίστηκε ως εχθρός της πατρίδας του. Περνώντας έτσι δια πυρός (κυριολεκτικά) και σιδήρου, το «Ουδέν νεότερον από το δυτικό μέτωπο» τελικά έλαβε την θέση που του άξιζε, καθώς μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και διαβάστηκε από εκατομμύρια ανθρώπους. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος -σε μετάφραση του Κώστα Θρακιώτη-, από τις εκδόσεις Δωρικός -σε μετάφραση της Στέλλας Βουρδουμπά-, και πρόσφατα από τον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη -σε μετάφραση του Ευάγγελου Αρχ. Αντώναρου- για να μοιραστεί με την εφημερίδα Το Βήμα.
Όπως ήδη αναφέραμε ο Έριχ Μαρία Ρέμαρκ επιστρατεύτηκε σε ηλικία 18 ετών, το 1916, και τον Ιούνιο του 1917 μετατέθηκε στο Δυτικό Μέτωπο. Ένα μήνα αργότερα, τραυματίστηκε σοβαρά από θραύσμα οβίδας και για το υπόλοιπο του πολέμου νοσηλεύτηκε σε νοσοκομείο στη Γερμανία. Τα βιώματα του από τον πόλεμο και την θητεία του, είναι η πηγή έμπνευσης και ο κορμός του βιβλίου αυτού.
Αφηγητής και κεντρικός ήρωας, ο Πάουλ Μπόιμερ. Ένας δεκαοχτάχρονος μαθητής που οι πύρινοι λόγοι του υπεύθυνου καθηγητή της τάξης του, τον οδήγησαν -όπως και χιλιάδες άλλους συνομηλίκους του- στο στρατολογικό γραφείο για να καταταγεί. Έτσι από την σχολική τάξη και την εφηβική αθωότητα βρέθηκε στην δύνη και τα δεινά του πολέμου…
…
Ρίχνουμε μια ματιά στην κουβέρτα του. Το πόδι του είναι ξαπλωμένο κάτω από ένα συρταρένιο κλουβί και η κουβέρτα σχηματίζει από πάνω καμπύλη. Δίνω του Μίλερ μια κλοτσιά στο καλάμι, γιατί είναι ικανός να πει στον Κέμεριχ ό,τι μας είπαν έξω οι νοσοκόμοι. Ότι δηλαδή δεν έχει πια πόδι. Του το έκοψαν.
Η όψη του είναι φρικτή, το χρώμα του σταχτοκίτρινο. Στο πρόσωπο του έχουν σχηματιστεί κιόλας εκείνες οι γραμμές, που τις ξέρουμε τόσο καλά, αφού τις έχουμε δει εκατοντάδες φορές. Κατά βάθος, δεν είναι γραμμές, είναι σημάδια. Κάτω από το δέρμα του δεν υπάρχει πια ζωή.
…
Τι γυρεύουν όλες αυτές οι παιδικές ψυχές σε αυτό το κολαστήριο; Αποτελούν καύσιμη ύλη σε μια μηχανή που έθεσαν άλλοι σε λειτουργία, για να εξυπηρετήσουν τους δικούς τους σκοπούς, τα δικά τους όνειρα, τα δικά τους συμφέροντα. Και το πιο τραγικό; Αυτά τα βλαστάρια ρίχνονται, τις περισσότερες φορές, στην χοάνη οικειοθελώς! Τυφλωμένα από την απειρία των νιάτων, το αίμα που βράζει ή ακόμα και από τα πλάνα λόγια διαφόρων.
Η εποποιία μιας πορείας σωματικής αλλά κυρίως ψυχικής και πνευματικής είναι το βιβλίο αυτό. Από την ημέρα που ο Πάουλ ξυρίστηκε με περηφάνεια στο στρατολογικό γραφείο για να παρουσιαστεί στον στρατώνα, έως την στιγμή, τρία χρόνια αργότερα που και η δική του ψυχή -όπως των συντρόφων του προηγουμένως- σκορπίστηκε στους ανέμους του πολέμου…
…
Έπεσε τον Οκτώβριο του 1918, μια μέρα τόσο ήσυχη, που σ’ όλο το μέτωπο το στρατιωτικό ανακοινωθέν περιοριζόταν σε μια μοναδική φράση: «Ουδέν νεότερον από το Δυτικόν Μέτωπον».
…
Στο αριστούργημα του Έριχ Μαρία Ρέμαρκ μην περιμένετε να βρείτε λαμπρές σελίδες δόξης και τιμής. Αυτές γράφονται από τους ιστορικούς του μέλλοντος για ανθρώπους που βρέθηκαν όπως ο συγγραφέας και ο μυθιστορηματικός του ήρωας στο αμόνι της μάχης. Στο γήπεδο που παίκτες είναι τα όπλα, η πείνα, η δίψα, ο φόβος, οι ψείρες, η γρίπη, η δυσεντερία, η καταστροφή, ο αφανισμός, ο θάνατος! Αυτά θα βρείτε, καθώς και ολοζώντανες σκληρές σκηνές από την πρώτη γραμμή του μετώπου αλλά και τα μετόπισθεν που πολλές φορές είναι το ίδιο συγκλονιστικά.
…
Τα καμιόνια σκαμπανεβάζουν μονότονα, μονότονες είναι οι φωνές, μονότονα πέφτει κι η βροχή. Πέφτει πάνω στα κεφάλια μας και πάνω στους σκοτωμένους, πάνω στο κορμί του μικροκαμωμένου φαντάρου με τη μεγάλη λαβωματιά, πέφτει πάνω στον τάφο του Κέμεριχ, πέφτει πάνω στις καρδιές μας.
…
Αυτή είναι η σκοτεινή, η μακάβρια αλήθεια αυτού του πολέμου, και όλων των πολέμων όλων των εποχών. Τίποτα λαμπρό και τιμητικό δεν μπορεί να έχει ο σκοτωμός του ανθρώπου από άνθρωπο. Αυτό είναι κάτι που ο Έριχ Μαρία Ρέμαρκ το έμαθε με τον πλέον επώδυνο τρόπο. Εμείς έχουμε την δυνατότητα και την τύχη να λάβουμε τη γνώση αυτή, το διαχρονικό μήνυμα του συγγραφέα, μέσα από ένα συνταρακτικό μυθιστόρημα. Ας μην φανούμε μωροί. Βρείτε το, διαβάστε το -εσείς και τα παιδιά σας-, συζητήστε το, και την επόμενη φορά που θα ακούσετε κάποιο φιλοπολεμικό φασιστικό σύνθημα αφήστε το μυαλό σας να κάνει μόνο του τις απαραίτητες διαδρομές!
[grbk https://www.greekbooks.gr/remark-erih-maria.person%5DΑπό το οπισθόφυλλο μεταφέρουμε:
«Είμαι νέος. Είμαι είκοσι χρονών.
Μα από τη ζωή μονάχα την απελπισιά έχω γνωρίσει, αυτή την αγωνία, το θάνατο και το πιο επιπόλαιο, το πιο παράλογο αλυσόδεμα της ζωής σε μια άβυσσο πόνου.
Βλέπω να σπρώχνονται οι λαοί, να χτυπούν ο ένας τον άλλον και να σκοτώνονται δίχως να λένε τίποτα, δίχως να ξέρουν τίποτα, με τρέλα, πειθήνια κι αθώα».
Αυτή είναι η παρακαταθήκη του νεαρού στρατιώτη Πάουλ Μπόυμερ, που μαζί με μια παρέα συμμαθητών του βρέθηκε από τα θρανία στα χαρακώματα, στην πρώτη γραμμή του μετώπου.
Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου θα ζήσουν τη φρίκη του θανάτου και τη σκληρή πραγματικότητα της μάχης, τη διάψευση των προσδοκιών τους και την προδοσία.
Ωστόσο οι νεαροί στρατιώτες της γερμανικής Σιδηράς Νεολαίας στέκονται στις θέσεις τους, υπακούουν εντολές, σκοτώνουν για να επιβιώσουν, έτοιμοι να θυσιάσουν τη ζωή τους σε έναν πόλεμο που δεν καταλαβαίνουν.
Το μυθιστόρημα Ουδέν νεώτερον από το δυτικόν μέτωπον εκδόθηκε το 1929 και χαρακτηρίστηκε ως το πιο συναρπαστικό λογοτεχνικό έργο για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μεταφράστηκε σε 45 γλώσσες, έκανε εκατομμύρια πωλήσεις και γυρίστηκε δύο φορές σε κινηματογραφική ταινία.