Από όλες τις τέχνες, δύο μόνο -οι αρχαιότερες- μπορείς να πεις ότι έχουν ασκηθεί, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με λαμπρή επιτυχία ή παταγώδη αποτυχία, από όλους τους ανθρώπους που έχουν ζήσει, που ζουν και που θα ζήσουν στο μέλλον. Η μουσική και ο χορός. Μπορεί να μην έχετε πιάσει ποτέ στα χέρια σας πινέλο για να ζωγραφίσετε ή σμίλη για να λαξέψετε σε μάρμαρο, αλλά σίγουρα έχετε σιγοτραγουδήσει κάποιο αγαπημένο σας σκοπό και σίγουρα έχετε -ή έχετε αποπειραθεί- να χορέψετε κάποιο χορό! Κατά κάποιο τρόπο, μπορεί κανείς να πει, ότι οι δύο αυτές μορφές τέχνης έχουν ενσωματωθεί στο DNA μας, τόσες χιλιετίες που μας συντροφεύουν στην εξελικτική μας πορεία!
Στην μία από αυτές, τον χορό, είναι αφιερωμένο το βιβλίο της Νατάσσας Χασιώτη που κυκλοφόρησε το 2012 από τις εκδόσεις CaptainBook. Στις 200+ σελίδες του παρελαύνουν διάσημοι εκπρόσωποι της διεθνούς χορευτικής σκηνής, μέσω των συνεντεύξεων που έδωσαν στην κριτικό και ιστορικό χορού Νατάσσα Χασιώτη, επ’ ευκαιρία της παρουσίασης κάποιου έργου τους στην πατρίδα μας. Συνεντεύξεις που ελήφθησαν την τελευταία εικοσαετία και δημοσιεύθηκαν -οι περισσότερες εξ αυτών- στα έντυπα τα οποία εργαζόταν η συγγραφέας, ενώ μερικές από αυτές βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας, σήμερα, μέσα από το «Μεγάλοι χορογράφοι».
Θεματικός άξονας του βιβλίου είναι συνεντεύξεις ξένων χορογράφων με χρονικό όριο το 1992. Πριν, δε, από το κείμενο της κάθε συνέντευξης, η συγγραφέας έχει παραθέσει ένα μικρό βιογραφικό του συνεντευξιαζόμενου, ώστε και ο πλέον αδαής περί τα του χορού αναγνώστης, να μάθει λίγα πράγματα για τις μεγάλες αυτές μορφές της εποχής μας.
Ας δούμε όμως επιγραμματικά, ποιοι είναι οι καλλιτέχνες που θα μας μιλήσουν μέσω του βιβλίου της Νατάσσας Χασιώτη…
Η Pina Bausch (1940 – 2009). Μεταξύ άλλων, διετέλεσε και καλλιτεχνική διευθύντρια του Wuppertal Opera Ballet (μετέπειτα Wuppertal Tanztheater).
Ο Maurice Bejart (1927 – 2007), με περίπου 140 χορογραφίες στο ενεργητικό του, σε μουσική από Beethoven και Wagner ως Boulez και Χατζιδάκι!
…
Ερ.: Υπάρχει κάτι που θα αλλάζατε αν γυρνούσατε πίσω το χρόνο;
M.B.: Δε μετανιώνω για τίποτε απ’ όσα έχω κάνει και όσο για τα λάθη, γιατί νομίζω ότι σ’ αυτό αναφέρεται κανείς όταν ρωτάει κάτι παρεμφερές, πιστεύω ότι δεν τα αντιλαμβάνεται κανείς ως τέτοια όταν τα πράττει. Μόνο αργότερα μπορεί να τα αναγνωρίσει και να μάθει περισσότερα μ’ αυτά και απ’ αυτά. Λέω λοιπόν ότι, αν ζούσα απ’ την αρχή, απλά δεν θα ‘κανα τα ίδια λάθη, γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν βαρετό!
…
Ο Ushio Amagatsu (1949 – ), έχει δώσει παραστάσεις σε πάνω από σαράντα χώρες.
Ο Claude Brumachon (1959 – ), είναι διευθυντής από το 1992 του Centre Choregraphique National.
Ο Norbert Servos (1956 – ), είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του Tanzlabor στο Βερολίνο.
Η Trisha Brown (1936 – ), που θεωρείται ως ζωντανός μύθος του μεταμοντέρνου κινήματος στο χορό.
Ο Alito Alessi εμπνευστής του Danceability.
Η Helena Waldmann (1962 – ), που εκτός από χορογράφος έχει στο ενεργητικό της επιτυχημένες δημιουργίες ως θεατρικός σκηνοθέτης και set designer.
Η Millicent Hodson και ο Kenneth Archer, που φέρνουν πάλι στη ζωή, στο φως, χορογραφίες οι οποίες θεωρούνται χαμένες!
…
Ερ.: Πως είναι η αίσθηση να «ξαναφέρνεις στη ζωή» κάτι που έχει χαθεί;
M.H.: Ο Kenneth κι εγώ συχνά αναφέρουμε μια κινέζικη παροιμία που λέει «αυτό που αξίζει, εμφανίζεται δύο φορές». Μας μαγνητίζουν ορισμένα έργα που φαίνεται να έχουν περάσει στον χώρο του μύθου, χωρίς όμως υλική υπόσταση πια. Βοηθάμε να πάρει ο μύθος σάρκα και οστά.
…
Ο Wim Vandekeybus (1963 – ), δύο φορές βραβευμένος με το Bessy Award, ένας από τους κύριους εκπροσώπους του «physical theatre».
Ο Charles Linehan, βραβευμένος δύο φορές με το Jerwood Award.
Η Cristina Hoyos (1946 – ), που έχει γράψει την δική της ιστορία στο φλαμένκο και έχει βραβευτεί πολλές φορές για την προσφορά της στον χορό.
…
Ερ.: Τι είναι αυτό το μυστηριώδες στοιχείο που ονομάζουμε «ντουέντε» στο φλαμένκο; Πως ξέρουμε ότι πραγματικά υπάρχει σε μια παράσταση;
C.H.: Το φλαμένκο είναι τέχνη -και μάλιστα με κεφαλαία γράμματα- και, όπως συμβαίνει με κάθε τέχνη, δεν χρειάζεται να καταλαβαίνεις, αλλά να αισθάνεσαι, σας το τονίζω αυτό. Όταν αισθάνεσαι κάτι που δεν μπορείς να εξηγήσεις, όταν υπάρχει κάτι στην ατμόσφαιρα ενός έργου που σε κάνει να ταράζεσαι, να συγκινείσαι, να νιώθεις κάτι από ευτυχία, θλίψη ή πάθος, αυτό είναι το ντουέντε. Ακόμα και για εμάς τους καλλιτέχνες που μας ενδιαφέρει η ποιότητα της παράστασης και επικεντρωνόμαστε σε πολλά πράγματα, στην ερμηνεία κλπ., και θέλουμε κάθε φορά η εμφάνιση που θα κάνουμε να είναι η καλύτερη, η τέλεια, μερικές φορές, δεν ξέρουμε πως και γιατί αυτό το ντουέντε έρχεται και είναι υπέροχο.
…
Ο Thomas Plischke (1975 – ) και η Kattrin Deufert (1973 – ), εξέχοντα μέλη της νέας γενιάς Γερμανών περφόρμερ.
Ο Richard Alston (1948 – ), ένας από τους σημαντικότερους χορογράφους του σύγχρονου χορού· καλλιτεχνικός διευθυντής του (The) Place στο Λονδίνο.
Ο Xavier Le Roy (1963 – ), που από ένα διδακτορικό στην μοριακή βιολογία, πέρασε στην σκηνή του χορού.
Ο Jerome Bel (1964 – ), με πολλά βραβεία στη συλλογή του και περιοδείες σε πάρα πολλές χώρες.
Ο Juan Kruz Diaz de Garaio Esnaola (1966 – ) και ο Luc Dunberry (1969 – )
…
Ερ.: Πως βλέπετε την αναγνώριση και τη φήμη; Φοβάστε ότι ενδεχομένως θα μειώσει την ορμή του πειραματισμού σας;
J.K.E.: Δεν δουλεύω με σκοπό την επιτυχία και την αναγνώριση. Αν και ως καλλιτέχνες «δημοσιοποιούμε» τη δουλειά μας, και κάποια στιγμή θα «κριθεί» από το κοινό, είναι οι μήνες πριν την παράσταση, ο καιρός που ερευνώ, ο καιρός που προκαλώ, αμφισβητώ και αμφιβάλλω για τον ίδιο μου τον εαυτό, που εγώ βρίσκω εξαιρετικά πλούσια, και καμία αποτυχία δεν μπορεί να μου πάρει όσα πιθανώς έχω βρει, όσα έχω ανακαλύψει, και το ταξίδι που ίσως έχω κάνει σε προσωπικό και καλλιτεχνικό επίπεδο.
L.D.: Πραγματικά σκέπτομαι μόνο ότι κάνω ό,τι κάνω, ως απόπειρα να επικοινωνήσω σε ένα διαφορετικό επίπεδο. Από αυτή την άποψη, η αναγνώριση ή η επιτυχία είναι εντελώς άσχετη. Χρειάζεσαι φυσικά ένα μίνιμουμ αναγνώρισης ώστε να μπορείς να παρουσιάζεις τη δουλειά σου, κι αυτό δεν το βλέπω ως κάτι επικίνδυνο. Επίσης, δεν θα πάω στο άλλο άκρο να πω ότι δεν είναι ωραίο να αισθάνεσαι κάποια αναγνώριση γι’ αυτό που κάνεις!
…
Ο Sidi Larbi Cherkaoui (1976 – ), βρίσκεται στις ψηλές κορυφές του καλλιτεχνικού στερεώματος σε τόσο μικρή ηλικία!
Η Prue Lang (1972 – ), με σειρά διακρίσεων στην ολιγόχρονη -λόγω ηλικίας- πορεία της στον χώρο του χορού.
Η Carmen De Lavallade (1931 – ), η γυναίκα-μύθος, παγκόσμια αναγνωρισμένη για την προσφορά της στον χορό!
Η Sasha Waltz (1963 – )
…
Ερ.: Κοινό και κριτικοί αποδίδουν διάφορους χαρακτηρισμούς στα έργα σας, όπως δύσκολα, πεσιμιστικά, βίαια. Τι λέτε εσείς;
S.W.: Οι άνθρωποι λένε όλων των ειδών τα πράγματα… Οι κριτικοί και οι δημοσιογράφοι με σοκάρουν κατά κάποιο τρόπο. Έρχονται και μερικές φορές δεν μένουν μέχρι το τέλος της παράστασης, κι όμως γράφουν γι’ αυτήν, κι εμείς έχουμε επενδύσει έναν ολόκληρο χρόνο δουλειάς μπορεί και παραπάνω, που κάποιοι αναιρούν σε μια ώρα ή λιγότερο.
…
Ο Angelin Preljocaj (1957 – ), μόνιμος χορογράφος του Χορογραφικού Κέντρου της Aix-en-Provence.
Οι Via Kathehong Dance, μια ομάδα χορού -δημιουργήθηκε το 1996- που έχει πολλές επιτυχημένες εμφανίσεις, στην Ευρώπη, στο ενεργητικό της.
Η Sonia Baptista (1973 – ), με το βραβείο Ribeiro da Fonte στις αποσκευές της και πολλές παρουσιάσεις της δουλειάς της στις πέντε ηπείρους.
Ο Emanuel Gat (1969 – ), το «next big thing» του χορού στο Ισραήλ.
Η Carmen Mota, μία εκ των χορογράφων που αναζήτησαν να ανανεώσουν το φλαμένκο, ιδρύτρια της Ομάδας Χορού Carmen Mota, το 1977.
Η Janet Eilber (1951 – ), που ανέλαβε την διεύθυνση της ομάδας της Martha Graham, σε δύσκολες στιγμές, βγάζοντάς την από τη στενωπό διαφόρων προβλημάτων μετά τον θάνατο της ιδρύτριας της.
Ο Tory Dobrin (1954 – ), καλλιτεχνικός διευθυντής των Ballets Trocadero de Monte-Carlo.
Ο Heinz Spoerli (1940 – ), με πάμπολλες χορογραφίες στο ενεργητικό του και επιτυχημένη θητεία ως επικεφαλής σε μεγάλα θέατρα και οργανισμούς της Γερμανίας και της Ελβετίας.
…
Ερ.: Έχετε πει μια φράση την οποία έχετε και στον διαδικτυακό σας τόπο στο Ίντερνετ: «η απάντηση, είναι η καλύτερη επίδοση». Τι εννοείτε;
H.S.: Εννοώ ότι μια παράσταση μπορεί να είναι καλή η κακή, εξαρτάται. Όμως ένας επαγγελματίας πρέπει να είναι άριστος σε ό,τι κι αν κάνει, τελεία και παύλα.
…
Ο Hofesh Shechter (1975 – ), βραβευμένος και με θητεία χορευτή στην φημισμένη ομάδα Batsheva.
Ο Ohad Naharin (1952 – ), μόνιμος χορογράφος και καλλιτεχνικός διευθυντής (1990-2003) της Batsheva Dance Company.
Ο Dominique Boivin (1952 – )
…
Ερ.: Η πιο σημαντική στιγμή στο χορό κατά τη γνώμη σας;
D.B.: Μπορώ να μιλήσω για τη Γαλλία μόνο, και είναι νομίζω η στιγμή που η πολιτική κατάλαβε ότι η τέχνη είναι αναγκαία για όλη την κοινωνία. Η τέχνη σπρώχνει τις ιδέες, κινεί τα πράγματα και ανανεώνει τους ανθρώπους. Τη στιγμή που το χρήμα όμως κυριαρχεί στα δημιουργικά πνεύματα, τότε κινδυνεύουμε να έχουμε έργα τέχνης συμβατικά ή «ακαδημαϊκά».
…
Ο Koen Augustijnen (1967 – ), χορογράφος των Ballets Contemporains de la Belgique.
Ο Akram Khan (1974 – ), γεννημένος στην Αγγλία με καταγωγή από το Μπαγκλαντές, έχει πολλές διακρίσεις και βραβεία.
Ο Frederic Flamand (1946 – ), χορογράφος και διευθυντής του Εθνικού Μπαλέτου της Μασσαλίας.
Η Vera Mantero (1966 – ), που μόλις μέσα σε τέσσερα χρόνια από την πρώτη της χορογραφία, είχαν απολαύσει οι θεατές δουλειές της στην Βραζιλία, στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στην Ευρώπη και στη Σιγκαπούρη.
Ο Jonathan Burrows (1960 – ), ένας από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες της εποχής μας.
Η Gerda Konig (1966 – ), ιδρύτρια του σχήματος DIN A 13 και του προγράμματος Dance means differences.
Ο Mark Baldwin, χορευτής, χορογράφος και καλλιτεχνικός διευθυντής της Rambert Dance Company από το 2002.
Τριάντα εννέα ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις και μετά το τέλος τους, δεκαέξι φωτογραφίες έτσι ως αποχαιρετιστήριο δώρο στον περίπατο αυτό που κάναμε με τη συγγραφέα· ένα μικρό ταξίδι σε καλλιτεχνικά μονοπάτια στα οποία συναντήσαμε υψηλούς εκπροσώπους της χορογραφίας, που μάλιστα, πέρασαν μία ή περισσότερες φορές από την Ελλάδα.
Φυσικά κύριο θέμα των συνεντεύξεων αυτών είναι ο χορός. Ως μέσο έκφρασης, ως μέσο διασκέδασης, ως μέσο αποτύπωσης μιας εποχής, ως παιδευτικό μέσο. Ο χορός από την σκοπιά του δημιουργού αλλά και πως εκείνος προσβλέπει να είναι από την πλευρά του θεατή. Ο χορός που -ακόμα και στην θεατρική του μορφή- είναι μια τέχνη που αγγίζει και επηρεάζει όχι μόνο τους μυημένους αλλά και τον απλό καθημερινό άνθρωπο.
Πιστεύοντας ότι θα το απολαύσετε από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα και ότι έχει πολλά να σας δώσει, σας προτείνω ανεπιφύλακτα το «Μεγάλοι χορογράφοι», της Νατάσσας Χασιώτη, να βρίσκεται μέσα στην λίστα για τα βιβλία που σχεδιάζετε να αποκτήσετε σύντομα! 🙂
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:
Μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα παγκοσμίως στο χώρο της χορογραφίας (Pina Bausch, Maurice Βejart, Jerome Bel, Akram Khan, κά.) παρελαύνουν από τις σελίδες αυτού του βιβλίου. Η Νατάσσα Χασιώτη, μέσα από επιλεγμένες συνεντεύξεις που καλύπτουν ένα φάσμα εικοσαετίας, από τη μια σκοπεύει να προσφέρει μια γρήγορη ματιά στις επιλογές κοινού, φεστιβάλ, και γραφείων που μετακαλούν καλλιτέχνες στην Ελλάδα, και από την άλλη φιλοδοξεί, μέσα από τον ευσύνοπτο τρόπο των δημοσιογραφικών συζητήσεων με τους καλλιτέχνες, να παρουσιάσει όσα οι ίδιοι καταθέτουν για την τέχνη τους, τα ενδιαφέροντά τους, τη σχέση τους με τους χορευτές τους, αλλά και το κοινό. Μέσα από αυτές τις συνεντεύξεις, ακόμα και ο μη-ειδικός αναγνώστης επί των θεμάτων του χορού, μπορεί να προσεγγίσει μια τέχνη δημοφιλή, που όμως συχνά στη θεατρική της μορφή μοιάζει απροσπέλαστη από το πλατύ κοινό.