Εκδόσεις Εστία, 2016
Σελ.136
(Μυθ)ιστορώντας ένα τραύμα… Η τέχνη που προβάλλει αντίσταση στη φασιστική πανούκλα-μαύρη πανούκλα… Δεν διαθέτουμε λέξεις για το ακραίο, η οδύνη κατακαίει κάθε φώνημα και το καθιστά βουβό… Τι διαρκεί περισσότερο το κάλλος ή η ασχήμια;
«Εσένα θέλω να υμνήσω Ασχήμια
…Η ομορφιά παρέρχεται και φθίνει
…Το ωραίο στο τέλος πάντα μας στενοχωρεί.
Το άσχημο μας χαροποιεί, γιατί διαρκεί»
Ρόμπερτ Γκέρνχαρτ
Πόσο πληγώνει η αλήθεια του εμφυλίου ακόμη και 70 χρόνια μετά, και κυρίως πόσο σημαντικό είναι για αρκετούς να μείνει κρυφή για πάντα… Πόσα λαμπερά μυαλά χάθηκαν στις φυλακές, στις εκτελέσεις και στις εξορίες…
Δεν μπορείς να περιμένεις να διαβάσεις μια ιστορία, οποιαδήποτε ιστορία, και να τη δεχτείς ως έχει. Κάθε ιστορία δημιουργεί μια δίνη που ρουφάει στο μάτι της περισσότερες ιστορίες, και ξερνάει ακόμα περισσότερες. Η ιστορία είναι πάντοτε η ιστορία μιας άρνησης. Και εδώ πρόκειται για την ιστορία αυτών που δεν θέλησαν και ούτε πρόκειται να γίνουν ποτέ δηλωσίες και να απαρνηθούν τα ιδανικά τους. Μολοντούτο, δεν υπάρχει κανένας αφελής συναισθηματισμός σε αυτή την προσπάθεια, ούτε επιπλέον η αναζήτηση κάποιου ηρωισμού (Οι ήρωες κάνουν ηρωικές πράξεις, χωρίς κανείς να τις θεωρεί ηρωικές). Η συγγραφέας αφηγείται ότι πρόκειται για μια άρνηση φυσική.
Η Μαριλένα Παπαϊωάννου βρίσκεται στην προνομιακή θέση να μην ηθικολογεί. Ό,τι περιγράφεται είναι αδιαμφισβήτητο, ρεαλιστικό. Ο θάνατος μπορεί να χτυπήσει τον διπλανό ή εσένα, η δυστυχία των άλλων μπορεί να μετατραπεί σε κέρδος για μερικούς πολιτικούς κρατούμενους, η ζωή ενδέχεται να είναι για μερικούς τραγωδία… Οι άνθρωποι από σίδερο υπάρχουν μόνο στις παλιές ταινίες…
Οι πολιτικοί κρατούμενοι, την εποχή του Εμφυλίου, στην ασφάλεια Θεσσαλονίκης, αντί να αφεθούν να τους καταβροχθίσει η φυλακή, προτίμησαν να τη φάνε αυτοί μπουκιά μπουκιά. Σε αυτό βοήθησε και το ερωτικό διήγημα του Φώτη μέσα στη φυλακή, με την ηρωίδα Γαλιανή, και η «δραπέτευση» των κρατουμένων με τους στίχους του Κορνάρου από τον Ερωτόκριτο και του Κάλβου…
Το παρόν και το μέλλον των πολιτικών κρατούμενων παγιδεύονται με το αίμα και μέσα στο αίμα. Τα εξωτερικά σύνορα γίνονται και εσωτερικά. Οι ιστορίες της νουβέλας μας τραμπαλίζουν σε μια χωροχρονική κάψουλα, στη συνθήκη της εξορίας, της φυλάκισης, του εγκλεισμού και του βασανισμού, όπου το εδώ και τώρα εναλλάσσονται σε διαρκή αλληλοπεριχώρηση με το αλλού και το άλλοτε, αντικρίζονται και συγχέονται στον καθρέφτη της μνήμης και της φαντασίας.
[grbk https://www.greekbooks.gr/kateveni-o-kamouzas-stous-fournous.html%5D
Μνήμη και ιστορία, ζωή και μαύρος θάνατος, ετερότητα και ταυτότητα, συντροφικότητα και μοναξιά, νοσταλγία και μελαγχολία, φαντασία και επιθυμία, εγκλεισμός και ελευθερία, όσοι σπάσανε και όσοι γυρίσανε σακατεμένοι, ομορφιά και αποτροπιασμός, ασχήμια και ερωτικό σκίρτημα, μαγική αύρα και κατασκευάσματα της ανθρώπινης φαντασίας, μαύρα αισθήματα και μύθοι ανεξάντλητοι, σάρκες που χάνονται και οι λέξεις και το πνεύμα που δεν πεθαίνουν, κινητοποίηση της φαντασίας και όνειρα στα κελιά φούρνους της φυλακής, ονειροπολήσεις στο υπόγειο και σιγή θανάτου, χαραμάδα ελπίδας και ζωντανές ιστορίες, σιωπή και μοναξιά, κελί της εσωτερικής μοναξιάς και καλά δάκρυα, δάκρυα ανακούφισης, η πόλη της Θεσσαλονίκης και το διαρκές σκηνικό αίματος και βίας, τραγικό τέλος και η επικοινωνία των κρατουμένων να διαλεχτούν με τον Άλλον, το δίκαιο και η λογική που υποχώρησαν μπροστά στο παράλογο, στο μη ορθολογικό και στη φρικαλεότητα, σημασία δεν είχε η αρχή ούτε το τέλος, σημασία είχε τ’ ανάμεσα, μίση και διαχρονικά, καθολικά αισθήματα, ουτοπίες και ήττες, Θερμοπύλες και χαραμάδες αξιοπρέπειας που πρέπει να υπερασπιστούμε, βαρβαρότητα και συγχώρηση, « Αυτοί που κάναν οίστρο της ζωής /τον φόβο του θανάτου» , «Όσοι το χάλκεον χέρι /βαρύ του φόβου αισθάνονται /ζυγόν δουλείας, ας έχωσι και …Θέλει αρετήν και τόλμην /η ελευθερία», η φρίκη έξω και μέσα μας, μίσος για τον άλλο και συμπόνια και αποδοχή του Άλλου, ξυλοδαρμοί, βασανισμοί και το αντίδοτο στο θάνατο, ο δήμιος που τρέφεται από το αίμα του Άλλου και γλιτώνει από την αίσθηση ότι και ο ίδιος είναι μελλοθάνατος, η κοινοτοπία του κακού που ερωτοτροπεί επικίνδυνα με τη σκέψη μας και αυτή ίσως είναι η μεγαλύτερη ήττα μας, η φρίκη μας αφορά και δεν μας εξιλεώνει η καταγγελία της, το μαρτύριο της δίψας και ο ευαίσθητος, πονόψυχος ανθρωποφύλακας Σκουλάς, τα κτήνη και η ανθρωπιά της Λευκής, ο ήλιος που πύρωνε ασταμάτητα την πέτρα και έλιωνε ανελέητα τη σάρκα, το γέμισμα των παγουριών και η μελέτη ποίησης και λογοτεχνίας, οι λεβέντες στην καρδιά και τα αιμοδιψή κτήνη που ξέρναγαν λύσσα και χολή, το περίσσεμα θάρρους και το κελί δεκατέσσερα, η τρέλα και οι μαύρες αποπνικτικές τρύπες των κελιών, οι νικητές του εμφυλίου και οι Άλλοι, αλήθεια και πραγματικότητα, βασανιστικές δοκιμασίες και ψυχικές μεταπτώσεις, ψυχισμός που επαναστατεί απέναντι στη λογική, μύθοι και ιδανικά, ελπίδα στη ζωή και φόβοι, η βία και η αδελφοσύνη, ο φόβος μη χάσεις την πίστη στον εαυτό σου και ο κίνδυνος να αλλοτριωθείς και να λυγίσεις, απώλειες αγαπημένων προσώπων και προδοσίες, αντίσταση στα βασανιστήρια και λιποψυχίες, θαμμένα μυστικά, ζωές τυραννισμένες, βασανισμένες, καθημερινές και χθόνιες, ο κυνισμός και η αλαζονεία των νικητών και η σωματική και ψυχική αντίσταση των φυλακισμένων, η αγνότητα του θύματος και η καλοσύνη των θυτών, η αλληλεγγύη των συντρόφων και η αγαθοεργία του φύλακα, η προσωπική ευθύνη και ο πόνος και τα πάθη του άλλου, η σιωπή και η ντροπή της Δεξιάς και η συγχώρηση και η ανέλιξη των βασανιστών, των ταγματασφαλιτών, των Μάυδων, των Γιοσμάδων και των Καμουζάδων, το έρχεται ο Καμουζάς και τα κείμενα του Φώτη που θα εκδοθούν, διχασμός και εθνική συμφιλίωση αναμετριούνται εδώ, σε ένα τόπο τραγικό και ματωμένο, με παρελθόν βαρύ, παρόν περίπλοκο και μέλλον άδηλο.
Δεν θα έπρεπε άραγε να ντρεπόμαστε όλοι μας, που ακόμα δεν μπορούμε να πούμε όλα αυτά τα ονόματα των βασανιστών και των δολοφόνων αόπλων, αυτούς που λουφάζουν και σιωπούν και… ακονίζουν ξιφολόγχες στα πεζοδρόμια; Δεν είναι άραγε μια μορφή τελικής εξιλέωσης να ονοματίσουμε επιτέλους όλους τους υπεύθυνους της ντροπής μας με τα κολαστήρια, τα κρατητήρια και τα ξερονήσια;
Είναι δικαίωμα και προνόμιο η αντίσταση στο χρόνο, στο χρόνο που καθώς περνά κλείνει τις πληγές, αλλά απειλεί να σβήσει και την ηθική τους σημασία.
Στιβαρή, απέριττη, ιδιοσυγκρασιακή γραφή. Είναι μια γραφή απολύτως λογοτεχνική, άλλοτε ωμή, άλλοτε πικρή, άλλοτε ποιητική, άλλοτε ενδοσκοπική, άλλοτε χιουμοριστική η οποία κορυφώνεται σε συνταρακτικά επεισόδια και συγκινητικές εικόνες.
[grbk https://www.greekbooks.gr/kateveni-o-kamouzas-stous-fournous.html%5D
Η συγγραφέας αρχειοθετεί μνήμες, αναγνώσεις, εποχές, πρόσωπα. Η Μαριλένα Παπαϊωάννου πλάθει καθηλωτικές εικόνες και ολοζώντανους χαρακτήρες που ξεφλουδίζουν έναν ένα τα στρώματα με τις ελπίδες, τους αγώνες, τις αντιστάσεις, τους βασανισμούς, τις διαψεύσεις, τις προδοσίες, τις ήττες, την πίστη, την αγάπη, τα δάκρυα και το αίμα μιας τέτοιας χώρας που κέρδισε την ελευθερία από τους ξένους κατακτητές, που είχε αδελφοκτόνο εμφύλιο πόλεμο, αλλά δεν έχει βρει ποια είναι η καινούργια δύναμη που θα κάνει τον σπόρο να βλαστήσει και να ανθίσει.
Λογοτεχνία αυθεντική και ψυχωφελής.
Ένα από τα πιο τρυφερά όσο και σκληρά βιβλία που γράφτηκαν για τους Έλληνες αριστερούς πολιτικούς κρατούμενους όλων των εποχών.
Ένα βιβλίο που νιώθεις ένα βαθύ αίσθημα πληρότητας που δεν ξέρεις από πού έρχεται, δεν μπορείς να το εξηγήσεις. Τι είναι αυτό που σε πιάνει στο στομάχι, γιατί τα μάτια σου βουρκώνουν…
Ένα εμβληματικό βιβλίο που στάζει συγκίνηση και κρυφή αγάπη για μια μητριά πατρίδα που βασανίζει και σκοτώνει τον ανθό της νιότης της, μια πατρίδα ταλαίπωρη, μια πολύπαθη Ελλάδα, που διώχνει στην εξορία και βασανίζει τα παιδιά της.
Μπαλκόνι στον κόσμο συνιστά το βιβλίο «Κατεβαίνει ο Καμουζάς στους φούρνους». Δημιουργική καταφυγή σε εποχές κρίσης και παρακμής σαν τη σημερινή. Βιβλίο που μας κάνει να συνομιλούμε με τον εαυτό μας, να κερδίζουμε την αυτογνωσία, να γινόμαστε καλύτεροι, εμείς κι ο κόσμος. Ένα βιβλίο που μιλάει για συμπυκνωμένα τραύματα νικητών και νικημένων και που έρχεται όχι για να ανοίξει ένα κεφάλαιο, αλλά για να το κλείσει…
Ένα βιβλίο που σε βάζει στη διαδικασία να σκεφτείς σε ποιόν θα το χαρίσεις ακόμα και την ώρα που το διαβάζεις.
Σήμερα δεν έχουμε χρέος μόνο απέναντι στον εαυτό μας, αλλά και απέναντι σε όσους αντιστέκονται, απέναντι σε όσους έπεσαν για να υπερασπίσουν ιδέες και ιδανικά…
Το πλεονέκτημα των αποτυχημένων αγώνων είναι ότι δεν πρόδωσαν τις υποσχέσεις τους…
Η περηφάνια εκείνου που δεν ενδίδει στο σκότος του κόσμου και δεν ανακόπτεται στην αναζήτηση του δικαίου και της ισότητας…
Δεν επιβιώνεις πάντοτε εκεί που επιβιώνεις…
Δύσκολο να κερδίσεις τη ζωή όταν σε διεκδικεί, τόσο επίμονα, η μνήμη του θανάτου…
Momento mori (να θυμάσαι το θάνατο).
Η λησμονιά είναι ο θάνατος της μνήμης, και δίχως μνήμη δεν βαστάνε οι αγώνες… Η απουσία μνήμης μπορεί να δώσει στους νεκρούς ζωή, ή μάλλον να τους αρνηθεί τον θάνατο… Η λήθη που καλύπτει ορισμένους θανάτους μπορεί να γίνει πραγματικά ένας δεύτερος θάνατος, μια εσχάτη επίδειξη βαρβαρότητας σε βάρος εκείνου που τουφεκίστηκε, βασανίστηκε, εκπαραθυρώθηκε. Ανατριχιάζεις από τη φωνή της Μαρίας Δημητριάδη που τραγουδά «οι ήρωες σαπίζουν μες στη λησμονιά»…
Η Μαριλένα Παπαϊωάννου αναζητεί την αλήθεια, την ειλικρίνεια, σκάβει σε χώματα που γνωρίζει, ψηλαφεί ρίζες που έχει δει, και συνειδητοποιεί ότι υπάρχουν καρποί που θα γεννήσουν κάτι νέο. Ίσως.
Η Μαριλένα Παπαϊωάννου γεννήθηκε το 1982 στην Αθήνα. Σπούδασε Μοριακή Βιολογία και Γενετική, εργάστηκε ως πανεπιστημιακή ερευνήτρια στη Γενεύη και τη Νέα Υόρκη, ενώ παράλληλα εξακολουθούσε την εκπαίδευσή της στον σύγχρονο χορό. Το 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα «Νικήτας Δέλτα» (Βραβείο Νέου Λογοτέχνη περιοδικού Κλεψύδρα για το 2013, από κοινού με τον Γιάννη Αστερή). Σήμερα ζει στην Αθήνα και ασχολείται με τον χορό και τη λογοτεχνία.
[grbk https://www.greekbooks.gr/kateveni-o-kamouzas-stous-fournous.html%5D