Ο Μίκα Βαλτάρι είναι ένας από τους σπουδαιότερους Ευρωπαίους συγγραφείς του περασμένου αιώνα. Ανήκει στη μικρή ομάδα συγγραφέων που όχι μόνο έχουν πολύ μεγάλο ταλέντο αλλά και αγαπούν τόσο πολύ τη συγγραφή που νιώθεις να σου μεταδίδουν αυτή την αγάπη διαβάζοντας τα έργα τους. Ακόμη ο Μίκα Βαλτάρι έτρεφε ιδιαίτερη αγάπη για την ιστορία και την θρησκευτική πίστη. Πολλά έργα του ασχολούνται με στιγμές που η ανθρωπότητα βρισκόταν σε ιστορική καμπή, η πίστη των ανθρώπων στον Θεό και στους συνανθρώπους δοκιμαζόταν και ξεχώριζε “η ήρα από το σιτάρι” φανερώνοντας ανθρώπους με ανώτερο χαρακτήρα.
Μία τέτοια ιστορική περίοδος, ένα γεγονός που άλλαξε τον ρου της ιστορίας είναι η Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Ο Βαλτάρι μένει πιστός στα ιστορικά γεγονότα όπως και η Μαρία Λαμπαδαρίδου Πόθου στο βιβλίο Πήραν την Πόλη, πήραν την αλλά εμβαθύνει πολύ περισσότερο στα συναισθήματα, τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ ανθρώπων, ηγεμόνων, ακόμη και πολιτισμών. Ο συγγραφέας κρίνει τα γεγονότα και βάζει τους ήρωες των βιβλίων του να σχολιάζουν και κάποιες φορές να δικαιώνουν ιστορικά πρόσωπα.
Η Αυτοκρατορία έχει καταρρεύσει και η Κωνσταντινούπολη στέκεται, σαν αγκάθι στα πλευρά του Σουλτάνου. Μόνη ελπίδα η βοήθεια από τη Δύση, μια βοήθεια που δεν θα ερχόταν ποτέ. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, προσπαθώντας να υπερασπιστεί τους υπηκόους του και να διαφυλάξει την ελευθερία σκύβει την κεφαλή του στις απαιτήσεις του Πάπα. Η αφήγηση ξεκινάει με μια λειτουργία στην Αγιά Σοφιά. Το συλλείτουργο Ορθοδόξων και Καθολικών που οργάνωσε ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στις 12 Δεκεμβρίου 1452, σύμφωνα με τους όρους της Ένωσης που είχε υπογραφεί στην Φλωρεντία το 1439. Και την ιστορία μας την αφηγείται, καθώς τη γράφει στο ημερολόγιό του, ο Ιωάννης Άγγελος.
Είναι ένας μυστηριώδης ξένος, που το καλοξυρισμένο του πρόσωπο και το ντύσιμό του θυμίζουν Δυτικό. Εκεί, στη λειτουργία που μνημονεύτηκαν μαζί το όνομα του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και του Πάπα Ρώμης, όπου οι περισσότεροι πολίτες δεν πήγαν πια επειδή ένιωθαν ότι έτσι θα πρόδιδαν την πίστη τους, ο Ιωάννης βλέπει για μια στιγμή μια κοπέλα. Και μια στιγμή ήταν αρκετή. Ο Ιωάννης Άγγελος, που στους δρόμους της Πόλης τον κοιτούν περίεργα επειδή τον θεωρούν έναν από τους Δυτικούς που ήρθαν να τους υποτάξουν, και η Άννα Νοταρά, κόρη του Αρχιναύαρχου και Μέγα Δούκα Λουκά Νοταρά επικεφαλή των Ανθενωτικών, ερωτεύονται κεραυνοβόλα.
Η Άννα Νοταρά βιώνει μια εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στα τόσο δυνατά συναισθήματα για τον Ιωάννη Άγγελο και στα ισχυρά αισθήματα αποστροφής προς τους Δυτικούς ως μέλος της ανθενωτικής παράταξης. Ο Ιωάννης Άγγελος από την άλλη δεν είχε καθόλου τους έρωτες στο μυαλό του φτάνοντας στην Πόλη των πόλεων. Ο έρωτας όμως μπορεί να γίνει το πιο μεγάλο ανθρώπινο συναίσθημα, είτε του επιτραπεί, είτε όχι. Παρακολουθούμε λοιπόν να εξελίσσονται παράλληλα οι πράξεις των πρωταγωνιστών στους τελευταίους έξι μήνες υπεράσπισης της Κωνσταντινούπολης και ο απαγορευμένος έρωτας μια ανθενωτικής πριγκίπισας του Βυζαντίου με ένα μυστηριώδη Δυτικό. Και σιγά-σιγά, στοιχείο το στοιχείο, συμπληρώνεται το παζλ της ταυτότητας του Ιωάννη Αγγέλου, και με τρόπο που θα ζήλευε συγγραφέας αστυνομικού μυθιστορήματος σταδιακά αποκαλύπτεται μαζί με την ταυτότητα και ο σκοπός του ερχομού του Ιωάννη στην Κωνσταντινούπολη. Για πολλούς ο «Ιωάννης Άγγελος» είναι το καλύτερο μυθιστόρημα του Μίκα Βαλτάρι. Να είστε σίγουροι ότι θα το απολαύσετε και θα το διαβάσετε ξανά και ξανά.
Ο «Ιωάννης Άγγελος» κυκλοφόρησε πρώτη φορά στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κάκτος το 1982 με τον τίτλο «Ο μαύρος άγγελος». Το 2003 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καλέντη και η Μαρία Μαρτζούκου το μετέφρασε απευθείας από τα φινλανδικά χωρίς περικοπές (οι προηγούμενες εκδόσεις έργων του Βαλτάρι βασίστηκαν σε αγγλικές ή γαλλικές μεταφράσεις). Σίγουρα δεν είναι τυχαίο ότι η Μαρία Μαρτζούκου βραβεύτηκε το 2011 με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης από το Υπουργείο Πολιτισμού της Φινλανδίας.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:
“… Είδατε με τα ίδια σας τα μάτια πως δεν ήρθα ως κατακτητής αλλά ως ελευθερωτής, γιατί θα ελευθερώσω τον ελληνικό λαό της Κωνσταντινούπολης από τη χιλιόχρονη σκλαβιά των αυτοκρατόρων και των ευγενών. Εσείς φταίτε για τα βάσανα της πόλης σας, που δεν πετάξατε από πάνω σας το ζυγό και δεν με καλέσατε να σας ελευθερώσω. Σε λίγο όμως τα βάσανα θα τελειώσουν…”
Ο “Ιωάννης Άγγελος” είναι οι ημερολογιακές σημειώσεις ενός μυστηριώδους ξένου κατά τη διάρκεια της πολιορκίας και της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους. Μέσα από τις σελίδες του μια φλογερή ιστορία αγάπης γεννιέται και ανθίζει ενώ συντελείται η καταστροφή του κόσμου, μια καταστροφή την οποία τα γεγονότα της δικής μας εποχής κάνουν άκρως επίκαιρη. Ο “Ιωάννης Άγγελος” θεωρείται το καλύτερο μυθιστόρημα ενός μεγάλου πεζογράφου και ένα από τα λαμπερότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας στο είδος του.