Αν κάνει κάποιος μια μικρή έρευνα στα ιστορικά μυθιστορήματα που κυκλοφορούν στα βιβλιοπωλεία της χώρας μας, θα διαπιστώσει ότι ελάχιστα από αυτά ασχολούνται με την περίοδο του μεσαίωνα -τουρκοκρατία και ενετοκρατία- στην Ελλάδα. Λες και ένα πέπλο κάλυψε τις σελίδες της ιστορίας μεταξύ της Άλωσης της Πόλης το 1453 και της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Αυτό το πέπλο έρχεται να αφαιρέσει από κάποια γεγονότα το βιβλίο για το οποίο γράφονται οι γραμμές αυτές. Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος το 1986, έχει τίτλο «Η Μαρούλα της Λήμνου» και το έχει γράψει η μεγάλη κυρία της ελληνικής λογοτεχνίας, η Μαρία Λαμπαδαρίδου Πόθου.
Ποια είναι όμως η Μαρούλα της Λήμνου; Η απάντηση δίνεται από την ίδια τη συγγραφέα στον πρόλογο του βιβλίου:
…
Η Μαρούλα της Λήμνου είναι μια άγνωστη, σχεδόν, ηρωίδα της ιστορίας μας. Μια άλλη «Ιωάννα της Λωρραίνης», που, με το σπαθί του νεκρού πατέρα της, εμψύχωσε τα παλικάρια της Λήμνου και τους Βενετσιάνους ιππότες και, σαν άγγελος Κυρίου, τους οδήγησε μαγεμένους στη νίκη.
Η ιστορία μας ανήκει στην εποχή της ενετοκρατίας. Γύρω στα 1478. Στην εποχή της Σερενίσιμα Ρεπούμπλικα της Βενετίας, που δέσποζε, τον καιρό εκείνο, στις ελληνικές θάλασσες.
Κότζινος λέγεται μέχρι σήμερα η περιοχή, όπου ήταν το μεγαλόπρεπο κάστρο των Ενετών, εκεί, στο γραφικό νησί της Λήμνου.
…
Η Κωνσταντινούπολη είχε πατηθεί από τα στίφη του Μωάμεθ του Πορθητή. Από Πόλη των πόλων την μετέτρεψαν σε ένα απέραντο σκλαβοπάζαρο. Στα νησιά του Αιγαίου, Έλληνες και Ενετοί ξεχνώντας τις διαφορές τους, έστεκαν ενωμένοι απέναντι στην απειλή των επίδοξων κατακτητών, των Οθωμανών.
Στο Πτέριν, ανατολικά του κάστρου του Κότζινου, υπήρχε εκείνα τα χρόνια μια αρχοντική έπαυλη. Σε αυτήν ζούσε ο Ισίδωρος Κομνηνός -Διοικητής του νησιού-, η γυναίκα του Ευφροσύνη και η κόρη τους Μαρούλα. Μια πανέξυπνη, όμορφη και ώριμη για την ηλικία της δεσποινίδα που στα δώδεκα της χρόνια διψούσε για μάθηση. Αυτή ήταν και η στενοχώρια του πατέρα της. Πως να ικανοποιήσει αυτή την συνεχή δίψα της κόρης του, όταν όλοι οι λόγιοι είχαν φύγει, από τον φόβο των τουρκικών επιδρομών, για την Δύση;
Τότε ήταν που του μίλησαν για ένα οικοδιδάσκαλο που είχε φτάσει στο νησί από την Πόλη, προκειμένου να γράψει για την μεγάλη συμφορά, τον όλεθρο, την πτώση της Βασιλεύουσας. Ίσως αυτός ο λόγιος να μπορούσε να προσφέρει το πνευματικό ύδωρ που αναζητούσε με λαχτάρα η μοναχοκόρη του. Ο Θεός φαίνεται ότι άκουσε την επιθυμία του, και ο νεοαφιχθείς στην Λήμνο λόγιος, ο Πορφύριος Νοταράς, από το Ιερό Παλάτιο, βρέθηκε να διδάσκει την κόρη του Ισίδωρου Κομνηνού, την Μαρούλα της Λήμνου.
Η σοφία που της μεταλαμπάδευε ο δάσκαλος της, όσα αντίκριζε να συμβαίνουν γύρω της, αλλά και όσα κουβαλούσε στο DNA της από τους προγόνους, ζυμώνονταν, ωρίμαζαν και διαμόρφωναν τον χαρακτήρα της αρχοντοπούλας. Χάλκευαν την ψυχή της ώστε να είναι έτοιμη και να σταθεί όρθια όταν το πεπρωμένο της έρθει να την συναντήσει. Και δεν άργησε να γίνει αυτό…
Στα 1478 η Λήμνος είναι η μόνη ελεύθερη ελληνική γη. Ο Σουλεϊμάν την γυροφέρνει όπως το λιοντάρι το υποψήφιο θήραμα του. Στις 21 Μαΐου ξέσπασε το κακό… η επόμενη ανατολή βρήκε τον πατέρα της λαβωμένο και τους στρατιώτες να σκορπούν… είχε φτάσει η ώρα, η Μαρούλα να δικαιολογήσει τα όσα θα έγραφαν στο μέλλον για εκείνη…
…
Φίλησε για τελευταία φορά το νεκρό πατέρα της και σηκώθηκε ορθή.
Πήρε το ξίφος του. Αυτό το ματωμένο ξίφος, που λίγο πριν ορκίστηκε απάνω του. Φόρεσε το κράνος και το θώρακα. Κι ανέβηκε στο άλογο.
Το πρόσωπο της τώρα είχε μαι θεϊκή λάμψη. Το πρόσωπο της είχε ένα υπερκόσμιο φως.
Κοίταξε τους αξιωματικούς κι ως πέρα, τους στρατιώτες, που είχαν μείνει ακίνητοι, λίγο πριν, στο κάλεσμα της, και μ’ όση δύναμη είχε φώναξε:
– Εμπρός, λοιπόν… Εδώ είναι η νίκη. Που πάτε αδέρφια;
Όρμησε εκείνη πρώτη.
…
Δεκαοχτώ ετών ήταν και σαν πύρινη ρομφαία χτύπησε τα σκυλιά του Σουλεϊμάν, προσφέροντας την ύστατη στιγμή σε Έλληνες και Ενετούς την νίκη και την ζωή. Αυτή ήταν ο Άγγελος του Κότζινου, η Κόρη της Λήμνου. Η Μαρούλα Κομνηνή που εκείνη την μέρα έχασε τον πατέρα της και κέρδισε την αθανασία.
Εκείνη την μέρα μπορεί να κέρδισε την αθανασία, αλλά της δόθηκε πολλά πολλά χρόνια αργότερα μέσα από αυτούς που έγραψαν την ιστορία της ώστε να την διαβάζουν και να παραδειγματίζονται οι γενιές που ακολουθούν. Μεταξύ αυτών και η Μαρία Λαμπαδαρίδου Πόθου, που τίμησε την συμπατριώτισσα της -και η συγγραφέας από την Λήμνο κατάγεται- με το «Η Μαρούλα της Λήμνου».
Το ταλέντο της μεγάλης κυρίας των ελληνικών γραμμάτων είναι γνωστό τοις πάσι. Ολοζώντανες εικόνες, ρέουσα κελαρυστή γραφή και συγκλονιστικές σκηνές διάσπαρτες σε όλο το κείμενο, είναι μερικά από αυτά που χαρακτηρίζουν κάθε βιβλίο της. Το εν λόγω ανάγνωσμα δεν θα μπορούσε, φυσικά, να διαφέρει. Είναι ένα εξαιρετικό ιστορικό μυθιστόρημα που μάλιστα είναι κατάλληλο για να το διαβάσουν και έφηβοι. Με την πρώτη ευκαιρία αναζητήστε το και όταν, με το καλό, το διαβάσετε θα με θυμηθείτε. Λαμπαδαρίδου Πόθου είναι αυτή… 🙂
[grbk https://www.greekbooks.gr/maria-labaridu-pothu.person%5DΑπό το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:
H Μαρούλα της Λήμνου είναι μια όμορφη ηρωίδα της ιστορίας μας, που έζησε στα σκοτεινά χρόνια του μεσαίωνα στη Λήμνο. Ποιητές και ιστορικοί την παρομοιάζουν με την Ιωάννα της Λωραίνης. Η ιστορία μάς άφησε πολύ λίγα στοιχεία γύρω από το θρύλο της. Όμως η συγγραφέας με ευαισθησία και δύναμη ανέσυρε το μισοσβησμένο από τους αιώνες άστρο της και έπλασε μια μυθιστορηματική βιογραφία γεμάτη τρυφερότητα και παλμό. Έτσι που η Μαρούλα της Λήμνου αντάξια παίρνει μια ξεχωριστή θέση στην ιστορική μας πεζογραφία. Παράλληλα με το θρύλο της Μαρούλας, το μυθιστόρημα ζωντανεύει την οδυνηρή περιπέτεια του ελληνισμού μετά τον όλεθρο της Βασιλεύουσας, και φανερώνει πόσο βαθιές είναι οι πηγές και οι ρίζες της ελληνικότητας του όμορφου νησιού.