Εκδόσεις Ψυχογιός, 2018
Σελ. 368
«Υπάρχει κανείς πάνω στη γη που να είναι τόσο στενόμυαλος ή αδιάφορος, ώστε να μη θέλει να ξέρει πώς και χάρη σε ποιο είδος πολιτικού συστήματος κατακτήθηκε σχεδόν ολόκληρος ο γνωστός κόσμος και τέθηκε κάτω από μία αυτοκρατορία, την Αυτοκρατορία των Ρωμαίων, μέσα σε λιγότερο από 53 χρόνια, ένα γεγονός άνευ προηγουμένου;» Αυτά έγραφε ο Έλληνας ιστορικός Πολύβιος από τη Μεγαλόπολη στην αρχή του μνημειώδους έργου του. Η περίοδος των 53 χρόνων που είχε κατά νου αρχίζει με την έναρξη του Β’ Καρχηδονιακού Πολέμου το 219π.Χ. και τελειώνει το 167π.Χ. τη χρονιά που ανατρέπεται η μακεδονική μοναρχία από τη Ρώμη και η Μακεδονία διαιρείται σε «τέσσερις ανεξάρτητες δημοκρατίες».
Η περίοδος που καλύπτει, σ΄ αυτό το βιβλίο, ο Ρόμπιν Γουότερφιλντ, περιλαμβάνει τα 53 χρόνια του Πολύβιου, αν και αρχίζει λίγο νωρίτερα και τελειώνει λίγο αργότερα. Ξεκινάει με τον Α΄ Ιλλυρικό Πόλεμο του 229π.Χ. και το τελευταίο κεφάλαιο αναφέρεται από το 167π.Χ., έως την καταστροφή της Κορίνθου το 146π.Χ. Η σπουδαιότητα της περιόδου έγκειται ουσιαστικά στη σύγκρουση των τότε υπερδυνάμεων – της Ρώμης, της Μακεδονίας και της Συρίας.
Η εστίαση του βιβλίου περιορίζεται στην ελληνική Ανατολή και κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα. Η ρωμαϊκή επέκταση στη Δύση συνέβαινε λίγο-πολύ ταυτόχρονα, με μια σειρά πολέμων με την πλούσια και ισχυρή βορειοαφρικανική πόλη της Καρχηδόνας και κατόπιν με τις ισπανικές φυλές.
Ο συγγραφέας παρεμβάλλει στην (κυρίως στρατιωτική) αφήγηση των γεγονότων σχόλια και «παρένθετες παρατηρήσεις» σε κοινωνικά και πολιτιστικά θέματα, τα οποία φωτίζουν και προσθέτουν βάθος στην κατανόηση εκείνης της περιόδου. Για παράδειγμα, όταν ξεκίνησε η κατάκτηση της Ελλάδας, η Ρώμη ήταν ακόμα σχετικά φτωχή και λιτή, κι έτσι, όταν ήρθε σε μεγαλύτερη επαφή με τους παλαιότερους γείτονές της, με τη μακρά πολιτιστική τους ιστορία και την ευγενική φήμη τους, ανέκυψαν επίμονα ερωτήματα: Πόση από αυτή την παιδεία μπορούμε να υιοθετήσουμε δίχως να χάσουμε την ταυτότητά μας; Θα είχε σημασία; Ποια είναι η ταυτότητά μας; Οι Ρωμαίοι υποχρεώθηκαν να αυτοπροσδιοριστούν σε αντίθεση με τους Έλληνες και το ξεκίνημα ετούτης της διαδικασίας αυτοπροσδιορισμού αποτελεί μία συναρπαστική πλευρά της ιστορίας της περιόδου, συναρπαστική αλλά και δύσκολη στην κατανόηση. Φυσικά, την ίδια στιγμή οι Ρωμαίοι ξεκαθάριζαν και τις εντυπώσεις που είχαν για τους Έλληνες. Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις που μας προσφέρουν ενοχλητικές απόψεις για το τι πίστευαν οι Ρωμαίοι για τους Έλληνες και το αντίστροφο.
Η περίοδος αυτή που εξετάζει το βιβλίο, είναι μία μοναδική περίοδο στην ευρωπαϊκή ιστορία, γεμάτη με γεγονότα που άλλαξαν τον κόσμο. Οι δυο πολιτισμοί που η ανάμειξή τους θα δημιουργούσε αυτό που αποκαλούμε «οι κλασσικοί», τη θεμέλια παιδεία της Ευρώπης, ήρθαν για πρώτη φορά σε διαρκή επαφή. Από τα μεγάλα μακεδονικά βασίλεια που είχαν δημιουργηθεί από τους πολέμους των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ένα καταστράφηκε από τους Ρωμαίους (Μακεδονία) κι ένα άλλο εξασθένησε σοβαρά (Συρία). Η Αίγυπτος ήταν ήδη αδύναμη, ενώ η Πέργαμος συμμάχησε ούτως ή άλλως με τη Ρώμη. Στην αρχή αυτής της περιόδου, υπήρχαν πέντε υπερδυνάμεις στη Μεσόγειο. Λιγότερο από 60 χρόνια αργότερα, υπήρχε μόνο μία. Πάνω απ΄ όλα, βλέπουμε μεγάλα κομμάτια της Ελλάδας να αναστατώνονται και μετά να καταστρέφονται σε τέτοιο βαθμό, ώστε έκαναν αιώνες για να συνέλθουν…
Ο Ρόμπιν Γουότερφιλντ γεννήθηκε το 1952 και σπούδασε κλασικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, απ’ όπου αποφοίτησε με διάκριση. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία στο Κινγκ’ς Κόλετζ του Κέμπριτζ, και στη συνέχεια έγινε λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Νιούκασλ και στο Πανεπιστήμιο του Σεντ Άντριους. Έχει γράψει πολλά ιστορικά βιβλία, έχει μεταφράσει έργα κλασικών συγγραφέων, όπως του Πλάτωνα, του Πλουτάρχου και του Ευριπίδη, ενώ έχουν εκδοθεί επίσης βιβλία του για παιδιά. Είναι μόνιμος κάτοικος Ελλάδας. Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία ΞΕΝΟΦΩΝ. Η ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΩΝ ΜΥΡΙΩΝ και ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Η ΖΩΗ ΤΟΥ. Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ.
Τραχανάς Κώστας