Εκδόσεις Κασταλία, 2017
Σελ. 198
Το βιβλίο αυτό αποτελείται από τριάντα δύο, γεμάτες θέρμη και κατανόηση, επιστολές που ο Νταν («παππούς») Γκότλιμπ έγραψε προς τον Σαμ, τον εγγονό του.
Όταν γεννήθηκε ο Σαμ, ο Νταν ήταν πενήντα τριών χρονών, και τα είκοσι τα είχε ζήσει ως τετραπληγικός (ο Νταν έμεινε παράλυτος από τον λαιμό και κάτω, έπειτα από ένα σχεδόν θανατηφόρο αυτοκινητικό ατύχημα που του συνέβη). Αρρώστησε πολλές φορές και, τα δύο τελευταία χρόνια, πολύ σοβαρά. Έτσι δεν ήξερε αν θα είχε τον χρόνο να πει στον Σαμ όλα όσα είχε παρατηρήσει από μια ειδική οπτική γωνία: το καροτσάκι του.
Η οπτική του γωνία είναι όμως ασυνήθιστη και για ένα άλλο λόγο: ασκεί το επάγγελμα του ψυχολόγου τριάντα πέντε χρόνια. Έχει δει πολλούς ανθρώπους να υποφέρουν, αλλά τελικά να προχωρούν και να ωριμάζουν με βάσει τις εμπειρίες τους, όπως και άλλους που έζησαν όλη τους τη ζωή καθηλωμένοι σε κάποιο προσωπικό τους πρόβλημα. Έχει δει ανθρώπους να αντιμετωπίζουν τους δαίμονές τους. Τον έμαθαν πολλά για τη λαχτάρα και για το τι σημαίνει εντέλει να είσαι άνθρωπος.
Είχε την τύχη να δει τα πράγματα και από άλλες οπτικές γωνίες. Τα τελευταία είκοσι χρόνια ήταν οικοδεσπότης σε μια ραδιοφωνική ψυχολογική εκπομπή που δέχεται τηλεφωνήματα ακροατών, τις «Φωνές της οικογένειας», σε έναν σταθμό του Εθνικού Δημόσιου Ραδιοφώνου της Φιλαδέλφειας. Έχει ακούσει δεκάδες χιλιάδες φωνές να του περιγράφουν αυτό που επιθυμούν, αυτό με το οποίο παλεύουν, και αυτό που έχουν πλέον καταφέρει. Επίσης τα τελευταία δέκα χρόνια, γράφει στη στήλη στον «Ερευνητή της Φιλαδέλφειας».
Τα βιβλία όλο και κάτι του δίδαξαν για την ψυχολογία. Αλλά η παράλυση του έμαθε να κάθεται ακίνητος και να ανοίγει τα αυτιά και την καρδιά του για ακούσει τον άλλον.
Αφότου γεννήθηκε ο Σαμ, ένιωθε πως ήθελε να του μιλήσει για τη ζωή και την αγάπη και να του πει τι σημαίνει να έχεις για γονείς δύο ευάλωτα ανθρώπινα πλάσματα. Ήθελε να του μιλήσει για το σχολείο, να τον κάνει να καταλάβει πόσο σημαντικοί είναι οι φίλοι, αλλά και πόσο σκληροί μπορούν να γίνουν κάποιες φορές. Ήθελε να του πει ακόμη για τα ναρκωτικά, το σεξ, τα αισθήματα, την δουλειά, το χρήμα. Και γενικά για το κάθε τι.
Ήθελε επίσης να τον γνωρίσει.
Κάπως έτσι, λοιπόν, ξεκίνησαν αυτά τα γράμματα, για να μιλήσει στον Σαμ για όλα αυτά, και για πολλά ακόμη. Όταν ξεκινούσε αυτά τα γράμματα ο Νταν, ήταν σίγουρος πως, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, κάποια μέρα ο Σαμ θα τα διάβαζε.
Τώρα πια δεν έχει την ίδια προσδοκία.
Ο Σαμ, όταν ήταν δεκατεσσάρων μηνών, διαγνώσθηκε ότι πάσχει από Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές, μια σοβαρή μορφή αυτισμού. Ο Νταν έκλαψε για την κόρη του, που γέννησε τον Σαμ, έκλαψε και για τον Σαμ. Αλλά συνειδητοποίησε ότι τώρα είχε ακόμη περισσότερα να του πει. Ήθελε πια να καταλάβει τι σημαίνει να είσαι «διαφορετικός» από όλους τους άλλους. Ήθελε να του μάθει όσα τον είχε διδάξει η πάλη απέναντι σε μια αντιξοότητα σαν κι αυτή που αντιμετωπίζει σχεδόν κάθε μέρα και που θα αντιμετωπίσει και κείνος στη ζωή του. Και ήθελε να του πει ότι τη γαλήνη την κατακτάμε όταν απλά σταματάμε να παλεύουμε.
Περισσότερο από όλα, ήθελε να μιλήσει στον Σαμ για την αγάπη. Ήθελε να αγαπηθεί βαθιά και να γνωρίσει κάθε αίσθηση που πηγάζει από την αγάπη. Και ήθελε να καταλάβει ότι όσο μεγαλώνει, τόσο η αγάπη που θα προσφέρει στους άλλους θα γίνεται πιο σημαντική κι από την αγάπη που θα του προσφέρουν.
Αναρωτιόταν ο Νταν, αν θα μπορέσει ο Σαμ, να διαβάσει τα γράμματα του. Ωστόσο δεν εγκατέλειψε το γράψιμο. Ανεξάρτητα από την έκταση της αναπηρίας του Σαμ, έπρεπε να αφηγηθεί την ιστορία του και να εκφράσει την αγάπη και την αφοσίωσή του σ’ αυτό το παιδί. Έτσι, με ακούραστη σύντροφο την ελπίδα, θεώρησε πρακτικά δεδομένο ότι τελικά η αγάπη του και τα διδάγματα που ήθελε να του μεταδώσει θα έβρισκαν τον παραλήπτη τους.
Ωστόσο δεν βρίσκει κανείς μεμψιμοιρία ή θλίψη σ’ αυτές τις επιστολές. Είναι τα τραγούδια που λέει ένας παππούς στον έγγονό του με την αγνότητα της αγάπης, της κατανόησης, της ανησυχίας και της σοφίας του, και μας δίνουν ένα πανανθρώπινο μάθημα, για ζητήματα όπως οι σχέσεις με τους γονείς, τα προβλήματα στο σχολείο, ο έρωτας, οι απογοητεύσεις με τις οποίες πρέπει να συμβιβαστούμε, η χαρά που μας συνεπαίρνει και η κατάκτηση της προσωπικής ευτυχίας.
Κάθε κεφάλαιο αυτού του βιβλίου είναι ένα γράμμα για τον Σαμ. Κάποια αφηγούνται ιστορίες απ’ τη ζωή του Νταν. Τα περισσότερα είναι ιστορίες σχετικά με όσα αυτός είχε μάθει. Και όλα λένε ιστορίες που δείχνουν τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.
«Τι άλλο είναι ο άνθρωπος παρά ένα πανδοχείο
Κάθε πρωινό και μια άφιξη καινούργια»
με αυτούς τους στίχους του Τζελαλαντίν Ρουμί κλείνει το βιβλίο του «Γράμματα στον Σαμ» ο Ντάνιελ Γκότλιμπ, φημισμένος Αμερικανός ψυχολόγος και θεραπευτής οικογένειας.
Δεν θα μπορούσε ίσως να βρεθεί πιο ταιριαστός επίλογος γι’ αυτό το θαυμαστό βιβλίο.
Το υπέροχο αυτό ανάγνωσμα του Ντάνιελ Γκόλμπιτ μας αγγίζει βαθιά, με τρόπο που μπορεί να βοηθήσει να ζήσουμε μια ζωή πιο πλούσια και πιο ικανοποιητική.
«Τα γράμματα στον Σαμ» είναι το απόσταγμα ενός φωτεινού μυαλού μέσα σε μια μεγάλη καρδιά. Ο Ντάνιελ μιλά με την αυθεντία κάποιου που έχει ζήσει σε ακραίο βαθμό τον πόνο και την απώλεια, και αποθησαυρίζει σ’ αυτό το βιβλίο τη σοφία που έχει αποκτήσει.
Είναι ένα βιβλίο που θέλουμε να χαρίσουμε σε όλους όσους αγαπούμε.
Ο Ντάνιελ Γκότλιμπ, ψυχολόγος και θεραπευτής οικογένειας, έχει γράψει δύο βιβλία. Έχει δύο κόρες και ένα εγγονό, τον Σαμ. Τα συγγραφικά του δικαιώματα αποδίδονται στην οργάνωση «Να θεραπεύσουμε τον Αυτισμό Τώρα» και σε άλλες οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της υγείας των παιδιών.
Τραχανάς Κώστας