Εκδόσεις Κριτική
Σελ. 303
Κύρια πηγή έμπνευσης για αυτήν την νουβέλα υπήρξε η απροσδόκητη σύνδεση της ανακάλυψης του κυανού ουλτραμαρίν (το οποίο έδωσε άνθηση στην εξέλιξη της τοπιογραφίας, της προοπτικής και του βάθους στην ιταλική ζωγραφική) με την εφεύρεση των γυαλιών για την όραση. Τα ορυχεία του λαζουρίτη, για το κυανού ουλτραμαριν, στο μεγαλύτερο μέρος της Αναγέννησης ήταν το Μπανταχσάν (το σημερινό Βόρειο Αφγανιστάν).
Το μωρό δεν το πήρε είδηση κανείς. Το είχαν αφήσει σε μια βαρκούλα που τώρα αρμένιζε κατά τη λιμνοθάλασσα. Ήταν η γιορτή της Αναλήψεως του σωτήριου έτους 1295 κι ο λαός της Βενετίας είχε ξεχυθεί στους δρόμους για να πάρει μέρος στις παράτες, ανεμίζοντας τις κρεμεζιές φιαμόλες και τα κροκάτα λάβαρα.
Και η Τερέζα θα μπορούσε να το είχε αγνοήσει. Άλλο ένα εγκαταλειμμένο μωρό υποψήφιο για πρόωρο θάνατο στο νοσοκομείο των έκθετων. Όμως με το που το αντίκρισε, ένιωσε να πλημμυρίζει αγάπη για αυτό το πλάσμα. Ίσως ήταν δώρο του Θεού, να μαλακώσει επιτέλους η ψυχή της ύστερα από τόσα βάσανα. Η γυναίκα πήρε το παρατημένο μωρό, η γυναίκα που δεν μπορούσε να κάνει παιδιά: η Τερέζα, σύζυγος του Μάρκο Φιολάρο, του υαλουργού, στέρφα.
– Θα το φωνάζω Πάολο, μονολόγησε.
Καλά καλά δεν είχε μάθει να περπατάει ο Πάολο και βρέθηκε παραγιός στο οικογενειακό υαλουργείο, του Μουράνο. Η πρώτη του δουλειά ήταν να μαζεύει φύκια και κρίθαμο (στην υαλουργία χρησιμοποιείται η στάχτη του) και μάζευε χαλίκια από τους βάλτους για το πυρίτιο, που ήταν απαραίτητο για το καμίνι. Το καμίνι δούλευε νύχτα μέρα από το Νοέμβριο, μέχρι τον Ιούλιο. Ο Μάρκο, γυμνός από τη μέση και πάνω, δούλευε το γυαλί φυσώντας το και περιστρέφοντας το. Ο Πάολο απορούσε πώς ο πηχτός υαλώδης πολτός καθαριζόταν μέσα στις φλόγες, γινόταν διαυγής κι αστραφτερός. Εξέταζε ένα ένα τα υλικά, έμεινε έκπληκτος με τη μαλακιά υφή της σόδας, τις αλχημικές ιδιότητες του μίνιου, την απειλή του αρσενικού. Του άρεσε να ακούει τον ήχο που έκανε το μίγμα του γυαλιού καθώς έλιωνε κι έσκαζε μέσα στο καμίνι, καθώς αποκτούσε κολλώδη υφή κι άφριζε σαν τα νερά της λιμνοθάλασσας.
Μεγαλώνοντας ο Πάολο άρχισε να τακτοποιεί το γυαλί ανάλογα με το χρώμα και να επισκέπτεται τους κατασκευαστές ψηφιδωτών που δούλευαν στις εκκλησίες του νησιού. Όταν ο Πάολο έγινε εννέα χρονών, ο Μάρκο του επέτρεψε να φυσήξει το πρώτο του γυαλί. Δώδεκα χρονών η Τερέζα ανακάλυψε ότι ο γιός της με τα παράξενα γαλάζια μάτια, δεν ξεχώριζε τα μακριά πράγματα. Έβλεπε τα σχήματα, όχι τις λεπτομέρειες. Το χρώμα, όχι τη μορφή.
Το 1311 ο Σιμόνε Μαρτίνι, ζωγράφος από τη Σιένα, ζήτησε από τον Πάολο αν ήθελε να δουλέψει κοντά του. Διότι κατάλαβε ότι μπορεί να μην έβλεπε καλά ο Πάολο, αλλά είχε ασύλληπτες ικανότητες. Μιλάει ο Πάολο για το φως και το χρώμα σαν να είναι οι καλύτεροί του φίλοι. Είδε ότι ο Πάολο ήξερε καλά και από πέτρα και από γυαλί. Ήθελε να του μάθει καλά και το χρώμα, να φτιάξει και μπογιά. Να την αλέσει από πέτρα, να τη μαζέψει από τη γη. Να τη δουλέψει, να βρει τις σωστές αναλογίες, να τις ανακατέψει. Το πιο σκούρο λουλακί. Την πιο βαθυκόκκινη αλιζαρίνη. Το απέραντο γαλάζιο.
– Θα σε διδάξω εγώ, του είπε. Μαζί θα δημιουργήσουμε μια καινούργια γη κι έναν καινούργιο ουρανό.
Δεκαέξι χρονών έγινε βοηθός του ζωγράφου Σιμόνε. Του μίλησε ο Σιμόνε για ένα βουνό κάπου στην άκρη του κόσμου, όπου βρίσκεις το τελειότερο κυανό πέτρωμα, το λαζουρίτη, το κυανό των κυανών, ένα χρώμα που μένει αναλλοίωτο στους αιώνες. Ο Πάολο ρώτησε αν γινόταν να φτιάξεις χρώμα από αυτή την πέτρα και ο Σιμόνε του απάντησε πως αν γινόταν κάτι τέτοιο, τότε θα ήταν σαν να έβαφε ο άνθρωπος τον επουράνιο θόλο, τόσο πολύτιμο, τόσο τέλειο είναι αυτό το χρώμα.
– Αποφάσισα να αποκτήσω αυτό το χρώμα, είπε ο Σιμόνε. Θα το φέρουμε από τα πέρα της γης. Και θα πας να το φέρεις εσύ Πάολο. Εσύ που γνωρίζεις, αγαπάς και καταλαβαίνεις από χρώματα. Ένα κυανό που δεν είναι εφήμερο και προσωρινό αλλά σταθερό, αιώνιο. Θα σου δώσω και βοηθό στο ταξίδι σου αυτό, τον έμπορο πολύτιμων λίθων τον Τζάκομπο. Αυτός θα έρθει μαζί σου γιατί έχει μανία με τον νεφρίτη και το ‘χει πάρει απόφαση να πάει μέχρι την Κίνα να τον βρει. Το βουνό που θα βρεις τον λαζουρίτη είναι σχεδόν στο δρόμο του, στο Μπανταχσάν (στο Βόρειο Αφγανιστάν). Θα χρειαστεί ένα μέχρι δύο χρόνια για να πας και να επιστρέψεις με τον λαζουρίτη. Με το χρώμα αυτό θα διεισδύσουμε στο χρόνο. Το κυανό χρώμα θα μας επιτρέψει να εισχωρήσουμε στο μυστήριο, να κατανοήσουμε τη φύση της θεϊκής δημιουργίας, το απέραντο και αιώνιο μέλλον. Το κυανό των ουρανών, τα χρώμα της αιωνιότητας, το γαλάζιο, το χρώμα του ουρανού…
Ο Πάολο και ο Τζάκομπο αποφασίζουν τελικά να κάνουν αυτό το μεγάλο ταξίδι μαζί. Ένα ταξίδι σπαρμένο με κινδύνους, πολλούς κινδύνους. Να φτάσουν στα βάθη της ανατολής. Πήραν μαζί τους για οδηγό και τον Σαλούτ. Βενετία, Κωνσταντινούπολη, Περσία, Σαρ-ι-Σανγκ (το ορυχείο του βουνού, η καρδιά του Μπανταχσάν), Τουν-Χουάνγκ, Βενετία, Σιένα.
Στο μεγάλο αυτό ταξίδι, που έφτασε στην άκρη του κόσμου και επέζησε, στον Πάολο συνέβησαν: η φιλία του με τον Τζάκοπο και τον Σάλεκ, η ανακάλυψη της κυανής πέτρας, ο έρωτας για την Αϊσά, τα γυαλιά του, βρήκε την όρασή του από τον κινέζο Τσε, γνώρισε τον θάνατο. Είδε τις πιο άνυδρες ερήμους και τα πιο ψηλά βουνά. Είδε τόσο αχανείς εκτάσεις που πίστεψε ότι ο κόσμος αυτός δεν έχει τέλος. Είδε τα πιο πολύτιμα πετράδια, τα πιο σκοτεινά νερά, τους πιο καθαρούς ουρανούς. Γνώρισε τον έρωτα και είδε τον θάνατο…
Όταν ο Πάολο είδε τον λαζουρίτη στα χέρια της Αϊσά, στο Σαρι-ι-Σανγκ, ένιωσε θαρρείς κι όλο το κυανό του κόσμου είχε συμπυκνωθεί σε αυτή την πέτρα. Ήταν το χρώμα των ουρανών, το αίμα των αγγέλων. Ο Πάολο αγάπησε την Αϊσά που είχε ένα αγόρι, τον Τζαμάλ. Στο Τουν-Χουνγκ, στην Κίνα, γνώρισε τον Τσεν, που του έφτιαξε γυαλιά, για να βλέπει μακριά.
Ο Πάολο με τον ζωγράφο Σιμόνε και την πέτρα λαζουρίτη, που έφερε από τα πέρατα του κόσμου, δημιουργήσανε τον κυανού ουλτραμαρίν -θάλασσα, ουρανός και αιωνιότητα…
Το βιβλίο αυτό του Τζέημς Ράνσι εμπνέεται από διαχρονικά ερωτήματα και ζητήματα όπως: ο ρόλος της Τέχνης και της γνώσης, η ενηλικίωση, το μυστικό της ζωής και του θανάτου, το μυστικό του παραδείσου και της κόλασης, η εκπλήρωση του καθήκοντος, τα ζητήματα της ευθύνης και της προσπάθειας, η αυτοπεποίθηση, η ευτυχία, ο φόβος, η αγάπη, ο έρωτας, η νιρβάνα, ο διαλογισμός, η ανακάλυψη της κυανής πέτρας, το κυανού ουλτραμαρίν κ.α.
Η δυναμική του βιβλίου «Γαλάζιο, το χρώμα του ουρανού» εδράζεται στο ωστικό κύμα θαυμασμού που έχει δημιουργήσει επειδή καταφέρνει να προκαλεί αναγνωστική απόλαυση και κατασκευάζει σκηνές κινηματογραφικής ατμόσφαιρας.
Πρόκειται για Αριστούργημα.
Ο Τζέημς Ράνσι είναι συγγραφέας και σκηνοθέτης. Το πρώτο του βιβλίο «Η ανακάλυψη της σοκολάτας», χαρακτηρίστηκε από τους Financial Times θρίαμβος της εμπνευσμένης, δημιουργικής φαντασίας. Στο ενεργητικό του έχει τις ταινίες Heaven, The Great Fire, My Father, Miss Pym’s Day Out, Childhood.
[grbk https://www.greekbooks.gr/ransi-jeims.person%5DΑπό το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:
Βενετία, η μέρα της Ανάληψης, 1925. Η πόλη αστράφτει και πανηγυρίζει. Η Τερέζα, σύζυγος του Μάρκο του υαλουργού, που όλη της τη ζωή λαχταρούσε ένα παιδί, βρίσκει ένα μωρό εγκαταλελειμμένο σε μια βάρκα. Αποφασίζει να το κρατήσει και να το ονομάσει Πάολο.
Ο Πάολο μαθαίνει την τέχνη των υαλουργών του Μουράνο, ώσπου να καταλάβουν όλοι μια μέρα πως διαθέτει μια εξαιρετική αίσθηση των χρωμάτων και των κρυστάλλων. Κοντά στον Σιμόνε Μαρτίνι, ζωγράφο από τη Σιένα, ο Πάολο μαθαίνει τα μυστικά της ανάμειξης των χρωματικών υλικών, και ψάχνοντας για το ουλτραμαρίν, το χρώμα του ουρανού, φτάνει μέχρι την Κίνα, διασχίζοντας την Περσία και το Αφγανιστάν.
Σ’ αυτή την αναζήτηση του απόλυτου γαλάζιου, μαθαίνει τα μυστικά της ζωής και του θανάτου, στην πορεία του προς τη γνώση και την άνδρωση.
Τα υαλουργεία του Μουράνο, τα φαρμακείο και οι θεραπείες της εποχής, τα εργαστήρια ζωγραφικής, οι συντεχνίες, τα έθιμα διαφορετικών θρησκειών και πολιτισμών, ζωντανεύουν μπροστά στον αναγνώστη το παγκόσμιο σκηνικό των αρχών της Αναγέννησης.