Πριν λίγες μέρες διάβασα ένα εξαιρετικό βιβλίο ιστορίας και είπα να κάτσω να σας γράψω γι’ αυτό. Τίτλος του: «Ερωμένες και Βασίλισσες» και κυκλοφόρησε τον Φλεβάρη του 2009 από τις εκδόσεις Ωκεανίδα. Η συγγραφέας του -η Μπενεντέττα Κραβέρι– είναι καθηγήτρια Γαλλικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Studi Suor Orsola Benincasa της Νάπολης και αυτό είναι το τρίτο βιβλίο της που εκδίδεται. Την εξαιρετική μεταφορά στην Ελληνική γλώσσα ανέλαβαν η Ηλιοφώτιστη Παπαστεφάνου και η Στέλλα Πεκιαρίδη, ενώ τον σχεδιασμό του εξωφύλλου -είναι λεπτομέρεια από τον πίνακα του Ραφαήλ La Fornarina- υπογράφει η Ναταλία Τσουκαλά.
Έχοντας ως κορμό του, τις ζωές των Βασιλισσών και Ερωμένων που πέρασαν από την Γαλλική Βασιλική Αυλή τον 16ο, 17ο και 18ο αιώνα, μας παρουσιάζει τόσο τα γεγονότα της εποχής -εντός και εκτός της Γαλλικής επικράτειας- όσο και το παρασκήνιο των γεγονότων αυτών που σε ορισμένες περιπτώσεις αφήνει άφωνο τον αναγνώστη. Βασικός κορμός του, βέβαια, όπως ήδη είπαμε, είναι η ζωή των γυναικών που μοιράζονταν το κρεββάτι τους -επίσημα ή ανεπίσημα- με τον μονάρχη ενός εκ των πλέον ισχυρών κρατών της Ευρώπης. Μην ξεχνάμε ότι τα χρόνια εκείνα η θέση της γυναίκας στην κοινωνία ήταν τελείως διαφορετική από την σημερινή.
…Ωστόσο, στην κραυγή που εξαπέλυσε το 1626 η Μαρί λε Ζαρ ντε Γκουρναί, η fille d’ alliance του, στο Grief des dames δεν διακρινόταν παραίτηση παρά μόνο πικρία: «Τυχερός είσαι εσύ, Αναγνώστη, αν δεν ανήκεις σε εκείνο το φύλο που είναι στερημένο από κάθε ελευθερία, που του απαγορεύονται όλα τα αγαθά, όπως και σχεδόν όλες οι αρετές. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αφού του αρνούνται την πρόσβαση στα αξιώματα, την εργασία και τα δημόσια λειτουργήματα, δηλαδή την εξουσία, γιατί στη συνετή άσκηση της εξουσίας διαμορφώνονται ως επί το πλείστον οι αρετές. Ένα φύλο, στο οποίο, ως μοναδική ευτυχία, ως μοναδικές και υπέρτατες αρετές, μένουν η άγνοια, η υποταγή και η ικανότητά του να προσποιείται πως είναι ανόητο, αφού αυτό το παιχνίδι αρέσει»…
Αν και αυτός ήταν ο κανόνας της κατάστασης της συντριπτικής πλειοψηφίας των γυναικών, υπήρχαν και οι εξαιρέσεις. Γυναίκες -Ερωμένες και Βασίλισσες- που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην Ιστορία και που έδρασαν είτε στο προσκήνιο είτε στο παρασκήνιο της εξουσίας. Άλλοτε παίκτριες κι άλλοτε πιόνια στην σκακιέρα της πολιτικής και των διακρατικών σχέσεων κατόρθωσαν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, να βάλουν την προσωπική τους σφραγίδα σε ζητήματα που επηρέασαν την ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων.
Αυτές οι γυναίκες παρελαύνουν από το έργο της καθηγήτριας Κραβέρι χαρίζοντας μας ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα που βρίθει ιστορικών λεπτομερειών αλλά που ταυτόχρονα διαβάζεται τόσο ευχάριστα όσο και ένα μυθιστόρημα. Ας δούμε όμως -με χρονολογική σειρά- μερικές από τις πρωταγωνίστριες της συγγραφέως, που μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση:
Πρώτη και καλύτερη η Αικατερίνη των Μεδίκων (1519 – 1589). Παντρεύτηκε τον Ερρίκο τον 2ο της Γαλλίας (1519 – 1559) που έγινε βασιλιάς το 1547 και κυβέρνησε υπό την επιρροή τόσο της βασίλισσας όσο και της ερωμένης του, Άρτεμις του Πουατιέ (1499 – 1566). Η Αικατερίνη παρέμεινε κοντά στην εξουσία και μετά τον θάνατο του συζύγου της, μέσω των παιδιών τους που ανέλαβαν τον θρόνο της Γαλλίας στα χρόνια που ακολούθησαν, έχοντας την αντιβασιλεία και έτσι συνεχίζοντας να κινεί τα νήματα.
Ακολουθεί η Μαρία των Μεδίκων (1575 – 1642). Δεύτερη σύζυγος (παντρεύτηκαν το 1600) του βασιλέως της Γαλλίας Ερρίκου του 4ου (1553 – 1610) και αντιβασίλισσα μετά τη δολοφονία του Ερρίκου, για λογαριασμό του ανήλικου βασιλιά Λουδοβίκου 13ου. Μην νομίζεται όμως ότι ο Ερρίκος ο 4ος ήταν κανένας πιστός σύζυγος. Είχε και αυτός την επίσημη ερωμένη του που άκουγε στο όνομα Ανριέτ ντ’ Εντράγκ.
Και μιας και μιλάμε για μπερμπάντηδες βασιλιάδες και κυρίες «επί των τιμών» (ή ατιμιών) η Μαρία Μαντσίνι (1639 – 1715) και η Λουίζ ντε Λα Βαλιέρ υπήρξαν αμφότερες ερωμένες του Λουδοβίκου του 14ου (1638 – 1715), γνωστού και ως «Βασιλιά Ήλιου» (Roi-Soleil) ο οποίο ήταν παντρεμένος με την Μαρία – Θηρεσία (1638 – 1683).
Ο κατάλογος των ονομάτων είναι ατελείωτος αλλά δεν θα μπορούσα να μην αναφέρω την Μαντάμ ντε Πομπαντούρ (1721-1764) ερωμένη του Λουδοβίκου του 15ου (1710 – 1774) και την Μαρία Αντουανέττα (1755-1793) σύζυγο του Λουδοβίκου του 16ου (1754-1793) που επηρέασαν τις εξελίξεις από διαφορετικό μετερίζι, σε διαφορετικό χρόνο και με διαφορετικό τρόπο η κάθε μία, καταλαμβάνοντας έτσι μια θέση στις σελίδες της Γαλλικής Ιστορίας.
Αυτό που με κέρδισε από τις πρώτες σελίδες του «Ερωμένες και Βασίλισσες» της Μπενεντέττα Κραβέρι, ήταν οι ζωντανές περιγραφές των γεγονότων της εποχής, από την συγγραφέα, που το κάνουν να μοιάζει με μυθιστόρημα αφαιρώντας του έτσι -ευτυχώς για εμάς τους αναγνώστες- το στεγνό ύφος και λόγο που διακρίνει συνήθως τα βιβλία ιστορίας. Σημαντικό είναι επίσης ότι παρ’ όλο που θυμίζει μυθιστόρημα δεν στερείται επιστημονικής αξίας μιας και σε αυτό μπορεί κανείς να βρει λεπτομέρειες για σημαντικά γεγονότα της Γαλλικής αλλά και της παγκόσμιας ιστορίας. Σταχυολογώντας μερικά:
Η νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου -στις 24 Αυγούστου του 1572- όπου πλήθος Γάλλων προτεσταντών (Ουγενότων) σφαγιάστηκαν από τους Καθολικούς στο Παρίσι. Μια σφαγή που συνεχίστηκε τόσο χρονικά στην πρωτεύουσα όσο και τοπικά σε πληθώρα πόλεων της γαλλικής επικράτειας.
Η Υπόθεση των Δηλητηρίων…
…Οι αποκαλύψεις που προέκυψαν από την έρευνα -έλεγε με παράπονο η Μαντάμ ντε Σεβινιέ- προκάλεσαν φρίκη στην Ευρώπη, και η λέξη «Γάλλος» έγινε συνώνυμη του δηλητηριαστή…
αλλά και το Παρκ-ω-Σερφ…
…Ακόμη και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης ορισμένοι υποστήριζαν ότι το Παρκ-ω-Σερφ ήταν η απαρχή «του τρομακτικού ελλείμματος» που άφησε η μοναρχία, και τον επόμενο αιώνα η αντιμοναρχική ιστοριογραφία -με επικεφαλής τον Μισελέ- δεν δίστασε να οικειοποιηθεί τους θρύλους αυτούς…
Από την Αικατερίνη των Μεδίκων ως την Μαρία Αντουανέττα, πέρασαν πάρα πολλές ξεχωριστές γυναίκες από τα σαλόνια και τις κρεβατοκάμαρες της Βασιλικής Αυλής της Γαλλίας. Γυναίκες που κέρδισαν -άξια ή μη- μια θέση στην ιστορία της χώρας αυτής και που χάρη σε βιβλία όπως το «Ερωμένες και Βασίλισσες» της Μπενεντέττα Κραβέρι, φτάνουν ως τις μέρες μας για να αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση ή προς αποφυγή. Η επιλογή δική σας. Καλή ανάγνωση.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:
Ήταν γυναίκες, όμως πρωταγωνίστησαν όλες τους σε μια Ιστορία που ήταν φτιαγμένη από άντρες για άντρες. Είναι η μεγάλη Ιστορία των πολιτικών συγκρούσεων, των πολέμων, της ίντριγκας, του παρασκηνίου, της δολοπλοκίας. Είναι η Ιστορία των αιώνων που η Ευρώπη έχτιζε τη δύναμή της και οργάνωνε το ιδιαίτερο πρόσωπό της, η Ιστορία μιας εξουσίας που δεν χόρτασε ποτέ τη δύναμή της. Ερωμένες ή βασίλισσες, έρμαια του πάθους τους, αυτάρεσκες, αλλά και βιρτουόζοι των ψυχρών υπολογισμών, οι γυναίκες των οποίων τα πορτραίτα συγκεντρώνονται στον τόμο αυτό γοητεύουν πάνω απ όλα με τη δύναμη του χαρακτήρα τους.