Υπό την επιμέλεια των εκδόσεων Καστανιώτη εκδόθηκε το 1985 το βιβλίο «Διηγήματα Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς και Φώτων». Πρόκειται για μια συλλογή διηγημάτων, διαφόρων Ελλήνων λογοτεχνών, που -άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο- έχουν σχέση με τις γιορτές του δωδεκαημέρου. Την σταχυολόγηση των κειμένων υπογράφει ο Χάρης Σακελλαρίου, ο οποίος έκανε και την απόδοση στην δημοτική των κειμένων του Παπαδιαμάντη. Ας δούμε όμως τι καλούδια θα βρούμε σε αυτό το λογοτεχνικό σεντούκι:
1. «Τα Χριστουγεννιάτικα τσαρούχια», Γεώργιος Αθάνας (1893-1987)
Όπου ο μικρός Θανάσης, τσοπανάκος και ερασιτέχνης τσαρουχοποιός, αφήνει με τις ευχές του πατέρα του το χωριό και κατεβαίνει στην πόλη για να κάνει το «ερασιτέχνης», «επαγγελματίας». Μαθητεύει για ένα ολόκληρο χρόνο σε έναν τσαγκάρη, ώσπου αποφασίζει να επισκεφθεί την οικογένεια του τις ημέρες των Χριστουγέννων…
…Άξαφνα τον ξύπνησαν κάτι φοβερά σκουξίματα. Λαβάτωσε. Οι καλικάντζαροι, οι καλικάντζαροι χωρίς άλλο! Θα μπήκαν στο χάνι, θα τους μολέψουν – μπορεί να του φάνε τ’ αυτιά!.. Κουκουλώθηκε στο τσόλι. Τα σκουξίματα βάσταξαν λίγην ώρα κι έπειτα έπαψαν με μιας. Θα ‘φυγαν από δω. Σκοτάδι το χάνι…
2. «Στο Χριστό, στο Κάστρο», Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911)
Ο παπα-Φραγκούλης είναι ένας γενναίος και αγαπητός σε όλους παπάς. Αποφασίζει παρ’ όλη την κακοκαιρία να λειτουργήσει -την παραμονή των Χριστουγέννων- την εκκλησία του Χριστού πάνω στο κάστρο. Μια εκκλησία που δεν λειτουργείται πια συχνά. Φέτος, όμως, χάρη στον τολμηρό ιερέα θα ξανακουστεί η καμπάνα της. Τόσο για να εκπληρώσει ένα τάμα του ο παπα-Φραγκούλης όσο και -ίσως περισσότερο γι αυτό- για να βοηθήσει δύο συντοπίτες του που είχαν αποκλειστεί εκεί από τον χιονιά.
3. «Μεσολογγίτικα Χριστούγεννα», Πηνελόπη Δέλτα (1873-1941)
Χριστούγεννα του 1822. Ο Ομέρ Βρυώνης με το ασκέρι του ετοιμάζεται να χιμήξει για άλλη μια φορά στο λαβωμένο Μεσολόγγι, έχοντας συλλάβει ένα βδελυρό σχέδιο. Ένα Μεσολόγγι που ετοιμάζεται -έστω και υπό αυτές τις συνθήκες- να γιορτάσει την γέννηση του Χριστού. Και εκεί που όλα φαίνεται να είναι τελειωμένα για τους υπερασπιστές της μαρτυρικής πόλης, ο Γιάννης Γούναρης δρα ως από μηχανής θεός και αλλάζει το ρου των γεγονότων…
…Πηδούν από τους τοίχους οι δικοί μας, τους παίρνουν κατά πόδι και τους σκορπούν αλαλιασμένους στον κάμπο. Δώδεκα σημαίες κείτονται στη λάσπη, πεντακόσιοι πεθαμένοι φράζουν το χαντάκι.
Μετριούνται οι δικοί μας, λείπουν έξι παλικάρια.
Η λειτουργία είχε γίνει, αλλά με μπαρούτι και με αίμα.
Έτσι εόρτασε το Μεσολόγγι τα Χριστούγεννα του 1822…
4. «Ο ξένος των Χριστουγέννων», Στέφανος Δάφνης (1882-1947)
Κάποια από τα Χριστούγεννα των παιδικών χρόνων του συγγραφέα, στο Ανάπλι, την ιδιαίτερη πατρίδα του…
…Ήταν ευτυχισμένα τα χρόνια εκείνα, τα ειρηνικά. Τα σπίτια μας, «πλήρη πάσης αγαθότητος», ευωδίαζαν από τα φρεσκοψημένα χριστόψωμα, αντηχούσαν από κάλαντα και μουσικά όργανα. Θυμούμαι πως το μεσημέρι καθίσαμε στο τραπέζι πιο πολλοί από δώδεκα νομάτοι…
…όπου ένας απρόσκλητος επισκέπτης εμφανίζεται ξαφνικά.
5. «Της φτώχειας τα στερνά», Γιάννης Βλαχογιάννης (1867-1945)
Τα Χριστούγεννα της γρια-Λασκαρούς και της Μορφούλας. Μιας φτωχής γιαγιάς και μιας γάτας που, όντας και οι δύο στην δύση της ζωής τους, έπλεξαν τις μοίρες τους κάνοντας η μία συντροφιά στην άλλη.
6. «Του Χριστού ανήμερα», Άλκης Τροπαιάτης (1909-1999)
Πως μια ζεστή και όλο αγάπη οικογένεια πρόσφερε βοήθεια σε μια νεαρή μάνα με ένα μωρό στην αγκαλιά, μια κρύα νύχτα, παραμονής Χριστουγέννων.
7. «Το χριστουγεννιάτικο αστρουλάκι», Πηνελόπη Μαξίμου (1904-2001)
Ο Γιάννος αντίθετα με τους ήρωες του προηγούμενου διηγήματος είναι ένα σκληρό και άκαρδο αγόρι. Να όμως που αυτά τα Χριστούγεννα έμελλαν να γίνουν η πρώτη μέρα της νέας ζωής του μικρού παιδιού.
8. «Ψεύτικος ήλιος», Χρήστος Κουλούρης (1924-2006)
9. «Ξαναβρήκε τη χαρά του!», Γιώργος Οικονόμου
Ένα από τα καλύτερα ζαχαροπλαστεία στο Γαλατά, στην Πόλη, είχε ο κυρ Νίκος. Και από εκεί βρέθηκε πρόσφυγας στον Πειραιά όπου με πολλές δυσκολίες κατόρθωσε να στήσει από το μηδέν -μαζί με την κυρά Σοφία την γυναίκα του- ένα μικρό μαγαζάκι, με ένα αναλόγου μεγέθους εργαστήριο. Αλλά τι εργαστήριο ήταν αυτό! Όσο του έλειπε σε μέγεθος τόσο είχε σε φήμη μιας και ο κυρ Νίκος ήταν μεγάλος μάστορας. Τις γιορτινές δε μέρες του δωδεκαημέρου, αν τύχαινε να περάσεις από την γειτονιά… σου έσπαγε δίχως άλλο η μύτη από τα λαχταριστά γλυκά που σκάρωνε ο καλοσυνάτος ζαχαροπλάστης.
10. «Για την κουλουρίτσα του Κωστάκη», Αυγή Παπάκου – Λάγου (1922- )
11. «Η ιστορία της Αλίκης», Ξένη Κερασιώτη
Δεν πιστεύετε ότι γίνονται θαύματα στις μέρες μας; Ρωτήστε την Αλίκη να σας πει την ιστορία της οικογένειας της. Μια στενόχωρη ιστορία που είχε όμως ευτυχισμένο τέλος… κι όλα έγιναν μέσα σε μια στιγμή, εκείνα τα Χριστούγεννα!
12. «Το φωτισμένο παράθυρο», Ι. Δ. Ιωαννίδης (1931-2000)
13. «Το αραποσίτι της θεομηνίας», Χρήστος Γ. Νικήτας
…ο μυλωνάς απλώνει τις χερούκλες του στο κασόνι του μύλου και μαζεύει το αλεύρι από τις άκρες και τις γωνιές, ώσπου γεμίζει μια πάνινη σακούλα…
…Να τι σου ‘βγαλε απόψε η πέτρα σβόμπυρα! Βλέπεις, καμιά φορά, κι αυτή έχει ψυχή. Σ’ άλλους τρώει, σ’ άλλους αβγαταίνει. Εσένα, φαίνεται, σε λυπήθηκε και σε θάμασε, αφού απόψε έκανες και τις πέτρες να ραϊσουνε. Χαλάλι στη μάνα που γέννησε ένα τέτοιο παιδί…
…Την ημέρα να πετάγεσαι, με το φως του Θεού, και με τούτη τη σακούλα αδειανή. Κι όσο δουλεύει η πέτρα θα σε θυμάται και θα σου βγάζει μερδικό. Ακούς;…
14. «Γουτού – Γουπατού», Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911)
15. «Χαρούμενα κάλαντα», Χάρης Σακελλαρίου (1923- )
Ο μπαρμπα-Σίμος ως άλλος εξηνταβελόνης Σκρούτζ -του Κάρολου Ντίκενς- απέχει μακράν από αυτό που αποκαλούμε «Πνεύμα των Χριστουγέννων»…
…Μετά τη γέννα, λέει ελεεινολογώντας τον. Μια γέννα κοντά στην άλλη… Ύστερα φταίει τ’ αφεντικό, που δίνει λίγο μισθό. Δε μας φτάνει. Αμ’ πως να φτάσει; Άμα γεννοβολάμε κάθε χρόνο, πως να φτάσει ο μισθός;…
16. «Χριστουγεννιάτικο δώρο», Κώστας Τζαμαλής
17. «Τα δύο μικρά έλατα», Ευγενία Παλαιολόγου – Πετρώνδα (1911-1997)
18. «Το σπασμένο καράβι», Τάκης Δόξας (1913-1976)
19. «Ο αϊ-Βασίλης του κυρ Πολύδωρου», Άλκης Τροπαιάτης (1909-1999)
20. «Ο αϊ-Βασίλης στο τμήμα», Άλκης Τροπαιάτης (1909-1999)
Που να βρει πια καμινάδα από τζάκι να κατέβει ο αϊ-Βασίλης, για να μοιράσει τα δώρα του στα παιδάκια, αφού όλα τα σπίτια πλέον ζεσταίνονται με ηλεκτρικές σόμπες και καλοριφέρ; Έτσι αποφάσισε να μοιράσει τους μποναμάδες του, στην μέση του δρόμου… προκαλώντας κυκλοφοριακό πρόβλημα… με αποτέλεσμα να τον προσάγουν στο αστυνομικό τμήμα της συνοικίας…
…Άλλοτε, άρχισε να εξηγεί, συνήθιζα να κατεβαίνω στα σπίτια από τις καμινάδες των τζακιών. Μα τώρα όλα τα σπίτια έχουν σόμπες ηλεκτρικού ή πετρελαίου και οι πολυκατοικίες καλοριφέρ. Και δεν είμαι, όπως βλέπετε, κι… αδυνατούλης, για να μπορώ να περνάω ανάμεσα από μπουριά και από σωλήνες!
Και γέλασε, σύγκαιρα, ένα ηχηρό και πλούσιο γέλιο, που έκαμε τη μακριά του γενειάδα να χοροπηδήσει απάνω στο πλατύ του το στήθος…
21. «Το καράβι με τα φτερά», Δημοσθένης Βουτυράς (1879-1958)
22. «Τα κάλαντα», Στρατής Τσίρκας (1911-1980)
23. «Το πιο πολύτιμο δώρο», Σοφία Μαυροειδή – Παπαδάκη (1898-1977)
24. «Πλούτος και ευτυχία», Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867-1951)
…Δε σε άφησε λοιπόν η αγάπη, που μου έχεις, να το σκεφτείς ποτέ;… Και τι μπορώ τάχα να σου κάνω εγώ όταν θα έρχεται ο πόνος και η θλίψη;… Ποιος ξέρει αν δε θα με θέλεις, για να πληρώνεις πάντα γιατρούς και γιατρικά; Ποιος σου είπε πως μαζί μου δε θα δοκιμάσεις ποτέ αγωνία βασάνου σε δικαστήριο; Ποιος σου είπε αν μ’ εμένα θα βρεις την αληθινή αγάπη, την αδερφική φιλία, εκείνη που θέλεις;… Α! Πόσο στάθηκες, παιδάκι μου, απατημένος! Γύρεψες από μένα εκείνο που έπρεπε να γυρέψεις από την Ευτυχία…
25. «Η ανίκητη ελπίδα», Χρήστος Χρηστοβασίλης (1861-1937)
26. «Η Κάλλω και οι καλικάντζαροι», Λαϊκό παραμύθι
Αυτές τις ιστορίες μας είχε φυλαγμένες στο σεντούκι του ο Χάρης Σακελλαρίου, μεταξύ των οποίων και μία δική του: τα «Χαρούμενα κάλαντα». Είκοσι έξι πεζά που στην πλειοψηφία τους ακολουθούν τον άγραφο κανόνα που θέλει τα χριστουγεννιάτικα διηγήματα να περιέχουν λύπη και χαρά, με την τελευταία να περιμένει τον αναγνώστη στις τελευταίες γραμμές τους.
Με το ηθογραφικό στοιχείο έντονο, αποτελούν ενδιαφέροντα αναγνώσματα για ενηλίκους μιας και θα τους θυμίσουν έντονα τα παιδικά τους χρόνια. Με την ευκαιρία, όμως, των χριστουγεννιάτικων διακοπών που πλησιάζουν, μπορούν οι γονείς να επιλέξουν κάποια από αυτά και να τα διαβάσουν με τα παιδιά τους. Έτσι θα τους δοθεί η ευκαιρία να μιλήσουν για καταστάσεις που πλέον ανήκουν στο παρελθόν -αντλώντας από εκεί κάποια γοητεία-, αλλά και για αξίες που είναι διαχρονικές και συμβάλουν στην ανατροφή ανθρώπων με ήθος και αρχές. Καλές γιορτές και καλή ανάγνωση.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:
Ένα απάνθισμα από 26 διηγήματα Ελλήνων συγγραφέων αποτελεί το βιβλίο τούτο. Θεματολογικά αναφέρονται στις γιορτές του Δωδεκαήμερου και κυρίως των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων. Είναι επιλεγμένα με πολλή φροντίδα και προσοχή, έτσι που και αισθητικά να καταξιώνονται και να καλύπτουν όλο το φάσμα των εορταστικών εκφάνσεων συγχρονικά και διαχρονικά.
Οι μικροί μα και οι μεγάλοι αναγνώστες τους θα τα χαρούν, θα ζήσουν μαζί τους πιο έντονα και πιο ωραία τις χαρούμενες αυτές μέρες και θα διαπιστώσουν ότι τα διηγήματα της συλλογής αυτής, γραμμένα από δόκιμους συγγραφείς, ίσως αποτελούν ό,τι καλύτερο έχει γραφτεί στον τόπο μας γύρω από τον εορταστικό αυτό κύκλο.