Πραγματεία – Ποίηση
Δημήτρης Βίκτωρ – Κατερίνα Αγγελάκη–Ρουκ
Έκδοση Public, 2017
Σελ. 171
Δίγλωσση έκδοση
Ο λατινοαμερικάνος συγγραφέας Εδουάρδο Γκαλεάνο στο βιβλίο του «Κυνηγός ιστοριών» λέει: «Σε κάποιο μέρος κάποιας ζούγκλας, κάποιος σχολίασε: – Τι περίεργοι τύποι οι πολιτισμένοι. Όλοι έχουν ρολόγια και κανείς δεν έχει Χρόνο…»
Η ποίηση, όπως και η γυναικεία φύση, είναι κατά βάση κατά της θρησκείας. Η ποίηση είναι το αντίθετο της θρησκευτικής προσέγγισης. Γιατί; Μα επειδή η Θρησκεία είναι μια απάντηση. Η Ποίηση αντίθετα είναι μια ερώτηση. Η ποίηση είναι κυρίως εμπειρίες, μετουσιωμένες εμπειρίες ασφαλώς. Χωρίς εμπειρίες δεν γράφεις ποίηση. Η ποίηση δεν είναι συναισθήματα.
Οι δυο ποιητές η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ και ο Δημήτρης Βίκτωρ σε αυτή τη συλλογή σαγηνεύουν τις λέξεις, με την αρχική σημασία του ρήματος (σαγήνη λεγόταν το δίχτυ της τράτας, όργανο των ψαράδων). Με τη σειρά τους οι λέξεις μαγεύουν και απογειώνουν τον αναγνώστη. Οι δύο ποιητές είναι γενναιόδωροι, ξοδεύονται, αναλώνονται, είναι πάντα ανοιχτοί. Το βλέμμα τους αλλάζει το δικό μας βλέμμα.
Η ποιητική συλλογή «Άνθρωπος & Χρόνος» του Δημήτρη Βίκτωρ και της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, είναι ο τρόπος δύο ανθρώπων να χαράξουν ένα αξιακό σύμπαν και να φωτίσουν πλευρές μιας αφανούς πραγματικότητας. Να σκεφτούν δηλαδή τον κόσμο εξαρχής, να στοιχειοθετήσουν μια ηθική συμπεριφορά, να χρησιμοποιήσουν την «πρισματική έκφραση» για να διυλίσουν τις ιδέες και συναισθήματα, να ψηλαφήσουν το φθαρμένο ύφασμα της ζωής, να εκφράσουν τα αισθήματα και ταυτόχρονα να τα ειρωνευτούν. Και μαζί με αυτούς και εμείς!
Συνδυάζοντας οι δύο ποιητές, πεζά ποιητικής θερμοκρασίας με ολιγόστιχα ποιήματα, με μάτια ζωγράφων και αυτιά μουσικών, βρίσκουν στη φύση την αφορμή της ποιητικής τους πράξης και την εκτέλεσή της στην άρση των ορίων μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου, στην εξόρυξη αναφορών από το πολυδιάστατο τοπίο και τον Χρόνο, αλλά και από ένα νοερό αποθετήριο εικαστικών, επιστημονικών, αστρονομικών, φιλοσοφικών και λογοτεχνικών διακειμένων.
Ο κυνικός–συμπονετικός Χρόνος και ο αδύναμος-δυνατός Άνθρωπος συμπλέκονται, διαπληκτίζονται, εναρμονίζονται, επικοινωνούν, αλλά οπωσδήποτε κυριαρχούν. Ο τίτλος «Άνθρωπος & Χρόνος» μας πηγαίνει από τη μέτρηση του Χρόνου, το άγχος του Χρόνου και το τικ τακ της καρδιάς, επιβεβαίωση της ύπαρξης, μέχρι το χτύπημα στην πόρτα που υπόσχεται μια παρουσία. Ο ήχος απαραίτητο συστατικό της ζωής, αλλά και ο Θάνατος, η αναπόφευκτη απόληξή της. Ο Θάνατος δεν είναι το μόνο γεγονός, που συμβαίνει στη ζωή του Ανθρώπου, αλλά ένα από εκείνα που ανατρέπουν ισορροπίες, που ο ίδιος έχει πετύχει. Άλλωστε όλα στη ζωή του Ανθρώπου είναι και φθαρτά και πρόσκαιρα.
Τι είναι τελικά ο Χρόνος; Πώς προέκυψε το Ανθρώπινο γένος και γιατί διατηρείτε στη ζωή σε έναν πλανήτη σαν τον δικό μας; Ο Άνθρωπος μπορεί να ευτυχήσει σαν γίνει αθάνατος; Τι νόημα έχει αυτό; Να γνωρίσεις το μέγα μυστικό της ζωής και του θανάτου, αλλά πώς να το γνωρίσεις; Ο θάνατος είναι η ανώτατη γνώση της έσχατης αλήθειας; Το εγώ αντέχει την ιδέα του θανάτου; Πότε είμαστε ευτυχισμένοι; Χωρίς αναμνήσεις πώς να ζήσεις; Ο Άνθρωπος είναι κύριος του κόσμου και του εαυτού του; Ποιος είμαι; Τι είμαι; Τα ερωτήματα αυτά αποτελούν τους κεντρικούς άξονες της πολυεπίπεδης αυτής πραγματείας. Το βιβλίο αυτό μας θυμίζει ότι ως Άνθρωποι είμαστε φτιαγμένοι όχι μόνο «από το υλικό των ονείρων» (Σέξπιρ) αλλά και από αναμνήσεις οι οποίες συνθέτουν την αφήγηση της δικής μας ζωής, όπως επίσης είμαστε κατασκευασμένοι από αστερόσκονη!
Ο Άνθρωπος που συνεχίζει να ζει όσο είναι ζωντανός, κατορθώνει να αντισταθεί στον Χρόνο, που δαμάζει τα πάντα. Ο Χρόνος είναι καλύτερος κριτής στις πράξεις των Ανθρώπων. Ο Χρόνος είναι πολύτιμο αγαθό, που οφείλουμε να το αξιοποιούμε με κάθε τρόπο και να το σεβόμαστε αλλά στην αντικειμενική του διάσταση. Γιατί συμβαίνει ο Χρόνος να είναι σκληρός να κρίνει αμείλικτα και δυστυχώς για όλους μας να μην γυρίζει πίσω. Άρα θα πρέπει να τον κατανοήσουμε σωστά και να νιώσουμε την ανάγκη να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι κρινόμαστε μέσα στο διάβα του αμείλικτα και κάποιες φορές λυτρωτικά. Όλοι κουβαλάμε το βάρος της ηλικίας στο βλέμμα. Ο χρόνος είναι αμείλικτος αλλά ολοδικός μας. Ο Χρόνος μας περιποιείται όλους. Ο Χρόνος κουβαλά την φθορά και τον Θάνατο. Ο Θάνατος βουτάει τα γεγονότα στο κεχριμπάρι του Χρόνου…
Η ποιητική αυτή συλλογή είναι ο ίδιος Άνθρωπος. Το Παρελθόν του Ανθρώπου αφήνει σημάδια που επουλώνονται όχι μόνο με τη λήθη, αλλά κυρίως με την αναΰφανση της μνήμης, η οποία θα βάλει τα πράγματα στη θέση τους και τα πάθη θα ανακουφιστούν θεραπευμένα. Βλέπουμε στο βιβλίο τη σχέση της Μνήμης με τον Χρόνο, το πώς κάτι που συμβαίνει στο Παρόν αρχίζει κάτω από δεδομένες περιστάσεις να λειτουργεί σαν πύλη εισόδου στο Παρελθόν. Το Παρελθόν δεν αντιπροσωπεύει μια κατάσταση που μπορούμε να πλησιάσουμε καθ’ ολοκληρίαν ή να αντιμετωπίσουμε κατά μέτωπον. Η επαφή μας μαζί του δεν είναι η πορεία της ευθείας γραμμής αλλά η κίνηση την οποία διαγράφει η τεθλασμένη: μια κίνηση ασυνεχής και διακεκομμένη που μετατρέπει την ανάμνηση και το βίωμα σε ρευστά ψηφία ενός οριστικά χαμένου συνόλου -σκιές που εμφανίζονται μπροστά μας χάρη στο παραθυράκι το οποίο έχει ανοίξει στιγμιαία στη συνείδησή μας το Παρόν.
Το ανικανοποίητο, η προσωπική αντιμετώπιση του έρωτα, η αυτογνωσία, η αθανασία, η μνήμη, η λήθη, η μοναξιά, η ευτυχία, η δυστυχία, ο έρωτας, η γνώση, η αδυναμία επαφής δηλαδή επικοινωνίας, η φθορά και η παραφθορά, τα πάθη, η αλλαγή, η αβεβαιότητα, το άγχος, η ελπίδα, η εντροπία, το χάος δίπλα στα μεγάλα θέματα του Χώρου, του Χρόνου, της κυκλικής ροής των πραγμάτων, του Είναι, του απόλυτου Μηδέν, του άπιαστου παρόντος, του απείρου, της κατάδυσης στο παρελθόν, της άγνοιας του μέλλοντος, του φόβου του θανάτου, του αμείλικτου Θανάτου αποτυπώνονται λελογισμένα στους στίχους και στους στοχασμούς των δύο ποιητών.
Στίχοι που μπορούν να εκληφθούν και ως γνωμικά ή αποτιμήσεις και αμφίσημα συμπεράσματα. Οι ονειρικές και εικαστικές εικόνες δημιουργούν, και μέσω των ασύνδετων λέξεων, απόντων των αρμών, ένα κόσμο ρευστό και τυχαίο, διαρκώς μεταβαλλόμενο και απρόσμενο, χωρίς συνοχή και συγκρότηση, γυμνό.
Δείγμα γραφής:
Άνθρωπος
«…Έχω επινοήσει άπειρους μύθους για την αθανασία. Το έκανα από την ανάγκη μου να παρηγορηθώ. Έκανα την πλάνη μου τέχνη για να αντέξω. Πάντα όμως έρχεται μπροστά μου η δική σου αλήθεια και σκέφτομαι πως χωρίς την ύπαρξή σου ή μάλλον την αίσθηση, δεν θα ζούσα τώρα αυτό το μαρτύριο της συνείδησης πως βιώνω τώρα και θα πάψω να το ζω με βεβαιότητα στο μέλλον. Ναι, μαρτύριο είναι αυτό γιατί:
Το εγώ δεν αντέχει την ιδέα του θανάτου».
Χρόνος
Είναι σπουδαίο το ότι γνωρίζεις το τέλος σου, παρόλο που γκρινιάζεις πως εξαιτίας αυτής της γνώσης είσαι τραγικό ον.
«Είναι περίεργο πως βρέθηκε εδώ
Γεννιέσαι κι αρχίζει η ιστορία σου.
Όσο στο παρελθόν κι αν ψάξεις, η αρχή
Δεν θα γραφτεί σ’ επίσημη ταυτότητα.
Ακόμη κι όταν φτάσεις στα ελάχιστα στοιχεία
Τα μικροσκοπικά για τις ανθρώπινες αισθήσεις
Πάλι θα μείνεις με μεγάλη απορία
Καθώς θ’ ανοίγεται μπροστά σου
Μια καινούργια ιστορία…».
Και καθώς ανοίγεται μπροστά σου μια καινούργια ιστορία, έχεις λόγο να σκέφτεσαι και να δημιουργείς…
Κατρακυλάει ο Σίσυφος με τον βράχο στον ώμο και ξανά ανηφορίζει στη δόξα της ματαιότητας καθότι είναι προτιμότερος αυτός ο αγώνας από το να ζούμε μάταια. Αποκτάει νόημα και περιεχόμενο η ζωή. Αξιοπρέπεια και ήθος. Αφήνει τη ματαιότητα των ματαιοτήτων στους θεοσεβούμενους του άλλου κόσμου.
Το παιχνίδι πάντα κερδίζει. Δεν υπάρχει νικητής και ηττημένος. Ο Έρωτας είναι η υπέρτατη δύναμη, είναι το ύψιστο βίωμα, για μια στιγμή, έστω, της ολοκλήρωσης, αφοπλίζει τον θάνατο και τον θανατώνει.
Μια εκ βαθέων επίκαιρη ποίηση, μια εκστατική, εμπνευσμένη ποιητική συλλογή. Μια ασυμβίβαστη ποιητική αρτιότητα. Μια ποίηση που κυριαρχείται από τη διαίσθηση και τον αισθησιασμό, απελευθερωμένη από θεωρίες, υποκρισίες και διανοουμενίστικες εκφράσεις.
Δύο ποιητές που πατάνε γερά στα πόδια τους, γεμάτοι αρχαιογνωσία και επιστήμη, τρυφεροί, χοϊκοί και γόνιμοι «υπηρέτες» του Χρόνου και της συμπαντικής έκρηξης (BING BANG), φίλοι του Απόλλωνα κυρίως αλλά και του Διονύσου. Μεστές λέξεις, ήσυχες, χωρίς βαρύ φορτίο συμβόλων ή αλληγοριών.
Η ποιητική συλλογή «Άνθρωπος & Χρόνος – Human… Time» έρχεται να μουδιάσει το πίσω μέρος του μυαλού, να γρατσουνίσει τα καθωσπρέπει, να προβοκάρει την κανονικότητα, να παίξει την μπάλα κάθετα. Ενδοσκοπικό, μεστό, πρωτότυπο και γοητευτικό βιβλίο. Ένα ποιητικό-φιλοσοφικό κείμενο. Η σύγχρονη επιστημονική γνώση περνάει στην ποίηση.
Ένα κείμενο-τροφή για σκέψη.
Το βιβλίο είναι δίγλωσσο, γραμμένο στα Ελληνικά και Αγγλικά. Προλογίζουν ο Καθηγητής Φυσικής Υψηλών Ενεργειών και Ακαδημαϊκός Δημήτρης Νανόπουλος, ο Αστροφυσικός Διονύσης Σιμόπουλος και ο «γκουρού» (Emeritus) της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ Πήτερ Μακρίτζ. Άριστη μετάφραση στην Αγγλική από τον Ελληνιστή Φίλιπ Ραμπ.
Στο εξώφυλλο του βιβλίου η μαύρη γραμμή συμβολίζει τον Χρόνο και το κόκκινο Χ που διακόπτει την μαύρη γραμμή, τον Άνθρωπο.
Ο Νομπελίστας Ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Ντέρεκ Ουόλκοτ (Ο Όμηρος της Καραϊβικής) λέει:
«Η ποίηση που είναι της τελειότητας ο ιδρώτας, αλλά που πρέπει να φαίνεται φρέσκια σαν στάλα βροχής σε μέτωπο αγάλματος, συνδυάζει το φυσικό με το κρύο μάρμαρο, κλίνει και τους δύο χρόνους συγχρόνως: το Παρελθόν και το Παρόν, αν το Παρελθόν είναι το γλυπτό και το Παρόν οι δροσοσταλίδες ή οι βροχοστάλες στο μέτωπο του Παρελθόντος. Υπάρχει η θαμμένη γλώσσα και μαζί υπάρχει και το προσωπικό λεξιλόγιο. Η διαδικασία της ποίησης είναι διαδικασία ανασκαφής και αυτοανακάλυψης…»
Πρόκειται για Αριστούργημα. Διαβάστε το.