Η διαπραγμάτευση, ο εκβιασμός και το «παίγνιο», με το κρατικό ταμείο στη δίνη των αριθμών
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2020
Σελ. 394
«Το πρόσωπο της διαχείρισης του δημόσιου χρήματος έχει βαθιές χαραγματιές και σκληρό βλέμμα. Δεν έχει ίχνος συμπόνιας».
Έχει κάτι να πει, σε μια χώρα που παραδέρνει μεταξύ του κορονοϊού και μιας νέας οικονομικής κατάρρευσης, ένα βιβλίο με τίτλο «2015 Το ημερολόγιο του τρόμου»;
Η Ελλάδα στη λήξη της πανδημίας, γιατί και αυτή θα έρθει κάποτε, θα είναι αγνώριστη. Αμείλικτες συγκρούσεις για πλούτο κι εξουσία κλιμακώνονται. Η έκβαση της μάχης θα κρίνει το αν θα αλλάξουμε ρότα ή θα συνεχίσουμε την κατρακύλα προς κοινωνίες ολοένα πιο άνισες και άδικες.
Το 2015 ζήσαμε ένα μοναδικό «Κυλώνειον Άγος» στη μεταπολεμική ιστορία της χώρας. Αν η ιστορία, επαναληφθεί το 2020, τότε θα πρόκειται για κακόγουστη φάρσα, με αδιανόητες συνέπειες για τη χώρα.
Ραχοκοκαλιά του βιβλίου είναι η οικονομική στρατηγική, οι εκβιασμοί στις διαπραγματεύσεις με την «Τρόικα», τα «παίγνια», οι τακτικοί χειρισμοί και η τέχνη του πολέμου.
Το βιβλίο αυτό θα μπορούσε να είχε και τίτλο «Στον αστερισμό της βραδύτητας και της αυταπάτης».
Στο βιβλίο «2015 Το ημερολόγιο του τρόμου» βλέπουμε από τα τέλη Ιανουαρίου 2015 έως τον Αύγουστο του 2015, τις προσπάθειες του συγγραφέα Δ. Μάρδα, ως αναπληρωτή υπουργό οικονομικών στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους (ΓΛΚ), μαζί με ένα επιτελείο υπηρεσιακών παραγόντων και συμβούλων, να πασχίζουν να κρατηθεί το κρατικό ταμείο ζωντανό, σε όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, του Υπουργού Γιάνη Βαρουφάκη, με τους «Θεσμούς».
Το ΓΛΚ καταβάλλει κάθε μέρα υπεράνθρωπες προσπάθειες να διαχειριστεί τους περιορισμένους οικονομικούς πόρους της χώρας. Τα έσοδα έχουν καταρρεύσει και το κρατικό ταμείο που είχε παραληφθεί από τον την προηγούμενη κυβέρνηση είναι σε άθλια κατάσταση, μόνο 1.600.000 ευρώ, να μην φθάνει ούτε για τους μισθούς του μήνα Φεβρουαρίου. Η κάθε μέρα είναι μια αιωνιότητα στην κόλαση των αριθμών. Ο χρόνος είναι αμείλικτος.
Οι αναφορές σε γεγονότα και καταστάσεις, που περιγράφονται στο βιβλίο, δίνουν μια εικόνα της διαπραγμάτευσης με τους «Θεσμούς», μέσα από την οπτική του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους. Οι περιγραφές βασίζονται στα προσωπικά βιώματα, όπως και σε έγγραφα, εκθέσεις, μαρτυρίες και δηλώσεις που έγιναν τότε.
Όλα τα ημερήσια “c-table” (cash flow table δηλ. πίνακας χρηματοροών) είναι θεοκκόκινα. Πώς θα πληρωθούν οι μισθοί, οι συντάξεις, τα νοσοκομεία και από την άλλη, πως θα ξεπληρωθούν τα δισεκατομμύρια δολάρια των δόσεων προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, χωρίς νέο μνημόνιο και δίχως νέο δάνειο, όταν η έξοδος στις αγορές προς άγραν χρημάτων με χαμηλό επιτόκιο παρέμενε μύθος; Ποιος θα τα έδινε όλα αυτά τα χρήματα είτε μέσα στη χώρα είτε εκτός; Άρα στο κεφάλι της νέας Κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ θα έσκαγε η βόμβα, αν οι διαπραγματεύσεις δεν είχαν αίσιο τέλος τον Απρίλιο. Βόμβα με αναμμένο φυτίλι τους είχαν δώσει οι προηγούμενοι στα χέρια…
Αν ο Φεβρουάριος του 2015 με τις κακοτοπιές που ξεφύτρωναν στο κρατικό ταμείο έδινε την εικόνα Κόλασης, ο Μάρτιος και ιδίως ο Απρίλιος ήταν ο Άδης, χωρίς ανάλογη περιγραφή στην ελληνική μυθολογία!
Ενώ οι διαπραγματεύσεις με την «Τρόικα» συνεχιζόταν ο Γιάνης Βαρουφάκης έθετε θέμα της ελάφρυνσης του χρέους, «πατώντας» παράλληλα στα ελληνικά ομόλογα των είκοσι εφτά δισεκατομμυρίων, που διακρατούσε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αν ο πρόεδρός της, ο Ντράγκι, απειλούσε την Ελλάδα με κλείσιμο των τραπεζών οποιοδήποτε άλλο μέτρο περιορισμού της ρευστότητας ή μη ρύθμισης του χρέους, τότε, κατά τον Βαρουφάκη, τα ομόλογα αυτά ήταν το κόλπο μας εναντίον του. Η «ντρίπλα» του «κουρέματος», που σχεδίαζε ο Βαρουφάκης θα αναστάτωνε το ευρώ θα πονοκεφάλιαζε τον Ντράγκι. Στο παραπάνω σενάριο ο Βαρουφάκης έδειχνε ότι έψαχνε με μανία να βρει το δέντρο, ενώ είχε χάσει το δάσος (η χώρα θα ζούσε κάποιο πιστωτικό γεγονός) πριν καν αρχίσει να γυρίζει το ρολόι του μεγάλου παζαριού. Κι ο χρόνος σε μια διαπραγμάτευση δεν είναι άπειρος. Κάποια ώρα τερματίζει! Και το ΓΛΚ μετρούσε όχι τις μέρες, αλλά τις ώρες να τελειώσει η διαπραγμάτευση, γιατί χρήματα δεν βρίσκονταν από πουθενά. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα.
Άλλο θέμα που έβαζε ο Βαρουφάκης και κωλυσιεργούσε τις διαπραγματεύσεις ήταν «Ή μας κάνετε τα χατίρια σε ρευστότητα-χρέος ή βρίσκουμε άλλες λύσεις, όπως ένα «παράλληλο σύστημα πληρωμών», το οποίο θα παρακάμψει τις τράπεζες». Η παραπάνω θέση προτασσόταν ως απάντηση στον εκβιασμό των «Θεσμών», κατά τον οποίο: «Είτε περνάτε τα μέτρα που σας υπαγορεύουμε, είτε σας κλείνουμε τις τράπεζες και σας πετάμε από το ευρώ». Εδώ όμως ο Έλληνας διαπραγματευτής πόνταρε σε κουτσό άλογο, κάνοντας λάθη τακτικής πολέμου, διότι τα εμπόδια ήταν πολλά, το ρίσκο μεγάλο κι οι μεταβλητές που όφειλε να λάβει υπόψη του δεν ήταν ευκαταφρόνητες. Ο χρόνος όμως λειτουργούσε προς όφελος των πιστωτών, από κάθε άποψη, και όχι προς της Ελλάδας. Ο Βαρουφάκης έπρεπε να βιαστεί επιταχύνοντας το βηματισμό του. Όλες οι εμπεριστατωμένες μελέτες που προσδιόριζαν το υποθετικό κόστος εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ για την Ένωση, βρίσκονταν και στα χέρια των πιστωτών. Η όλη τους στάση έδειχνε ότι ήλεγχαν τα πάντα ή έστω, τα πιο ευαίσθητα σημεία του ακανθώδους γρίφου, μη φοβούμενοι το μέγεθος της επίμαχης ζημιάς. Ο Βαρουφάκης πίστευε το αντίθετο και εκβίαζε με εναλλακτικές λύσεις βελτίωσης της ρευστότητας στην Ελλάδα εντός της Ευρωζώνης, όπως και μείωσης του δημόσιου χρέους της. Όμως, τα χρήματα τελείωναν, οπότε η τακτική του Βαρουφάκη έδειχνε να κολλάει σε κινούμενη άμμο, καθώς φαινόταν ότι έκανε το μοιραίο λάθος: την υποβάθμιση του παράγοντα χρόνου! Η τακτική που ακολουθούσε ο Βαρουφάκης οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια αρχικά στο κλείσιμο των τραπεζών και μετά ακόμη και στη δραχμή. Έτσι κινδύνευε ο ίδιος να παίζει το παιχνίδι του Γερμανού υπουργού Οικονομικών, του Σόιμπλε. Τελικά πότε θα εφαρμόσει ό,τι πρεσβεύει όταν αδειάσουν οι τράπεζες από τις καταθέσεις; Ο χρόνος μέρα με τη μέρα γινόταν εχθρός μας, κάτι που το ήξεραν οι πιστωτές μας. Η υπόθεση της μη χρηματοδότησης της κυβέρνησης στο χρόνο που έπρεπε προκαλούσε δικαιολογημένη ανησυχία σε όσους γνώριζαν τα άδυτα της διαχείρισης του δημόσιου χρήματος. Το σενάριο αυτό που δεν έσβηνε παίδευε τους πάντες στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, ενώ η διαπραγμάτευση Βαρουφάκη-«Θεσμών» έτρεχε με ρυθμούς χελώνας. Όταν το λάθος αυτό πήρε διαστάσεις, τότε η χώρα πορεύτηκε με άλλη τακτική πολέμου, και χωρίς τον Βαρουφάκη. Η λάθος αίσθηση του χρόνου σε συνδυασμό με τη λάθος τακτική αναδείκνυαν τα δυο μοιραία στραβοπατήματα του Βατερλό του Βαρουφάκη.
Ο Γιάνης Βαρουφάκης αν και καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο, έμοιαζε να μην γνωρίζει σε βάθος την «Θεωρία παιγνίων» και σαν να μην είχε ποτέ του διαβάσει το βιβλίο «Η τέχνη του πολέμου» του Κινέζου στρατηγού Σουν Τσου. Τα «τσακάλια» της τρόικας ήταν πανέτοιμα και όλα αυτά τα έπαιζαν στα δάχτυλά τους. Παίξαμε και χάσαμε. Και έτσι ήρθε το τρίτο και πιο βαρύ μνημόνιο.
Τελικά φταίει μόνο ο Βαρουφάκης και κανείς άλλος, για τους εκβιασμούς και τα παιχνίδια με τους «Θεσμούς»;
Ποιος έφτασε τις διαπραγματεύσεις στα άκρα εμείς ή οι «Θεσμοί»;
Γιατί οι «Θεσμοί», μας συμπεριφέρονταν σαν ζώα;
Τελικά μας έσωσε η Μέρκελ και για ποιο λόγο;
Δεν μας εκπλήσσει η στάση της Γερμανίας; Η οποία και τώρα συνεχίζει πεισματικά να διαχειρίζεται και την κρίση της πανδημίας, προς όφελός δικό της και των βορείων χωρών, κινούμενη από ένα αυτοαναφορικό οικονομικό εθνικισμό, ισοπεδώνοντας τις οικονομίες του Νότου;
Είχαν εμπλοκή και πλούτισαν οι μεγαλολεφτάδες, παίζοντας στο «θέατρο των σκιών» της Ευρώπης;
Μήπως ο Βαρουφάκης έπαιζε το παιχνίδι των πέρα του Ατλαντικού ραντιέρηδων;
Ποιοι άλλοι κέρδισαν και πόνταραν στη πτώχευση της χώρας;
Ποιοι θα κέρδιζαν από το μικρό και μεγάλο πλιάτσικο της χώρας;
Ποιος επέβαλε τελικά τα capital control;
Ποιος φταίει για το “colpogrosso”, αν διαλυόταν η χώρα και συμπαρέσυρε και το ευρώ, οπότε θα γινόταν το πλιάτσικο του αιώνα;
Γιατί η αλήθεια δεν ειπώθηκε ούτε από αυτή την κυβέρνηση, που διαπραγματευόταν το 2015, ούτε από την προηγούμενη, στον Ελληνικό λαό; Τόσο πικρή ήταν;
Η αβάσταχτη «εκκρεμότητα» και η κρίση κράτησε 10 χρόνια, άλλα τόσα χρόνια θα κρατήσει η κρίση της πανδημίας, ο λαός πάλι δεν θα πληρώσει;
Με τα πρώτα μνημόνια σώσαμε τις Γερμανικές και Γαλλικές τράπεζες, με το τρίτο μνημόνιο ποιους σώσαμε; Τώρα με την πανδημία κάποιοι δεν θα γίνουν πάμπλουτοι εις βάρος του ελληνικού λαού;
Είναι αλήθεια ότι η ανισότητα αυξάνεται με κάθε μεγάλη καταστροφή; Οι κατώτερες κοινωνικά και οικονομικά ομάδες, δεν επλήγησαν με τα μνημόνια, αυτές δεν θα πληγούν πάλι τώρα με την πανδημία;
Δεν είναι άδικο οι νέες γενιές, που πέρασαν από την ψύχρα των «κάπιταλ κοντρόλ» στην παγωμάρα του «λοκντάουν»;
Πολλά τα ερωτήματα, που προκύπτουν από το βιβλίο του καθηγητή Δημήτρη Μάρδα. Το βιβλίο διαβάζεται σε λίγες ώρες και σε κάνει να σκέφτεσαι πολύ περισσότερες, πετυχαίνει ένα δύσκολο συνδυασμό: απλό μα διόλου απλοϊκό, με καθαρή γραφή και οικονομική ματιά.
Είναι απαίτηση της ελληνικής κοινωνίας για μια βαθιά αλλαγή προς μια διαφορετική κοινωνία, λιγότερο άδικη, με ένα κράτος πιο ισχυρό που δεν αφήνει τους πολίτες σε αυτή την απόλυτη ορφάνια και άγνοια. Είναι απαίτηση για μια κοινωνία με μεγαλύτερη ισότητα, περισσότερη δημοκρατία και διαφάνεια, μια κοινωνία πιο τρυφερή, στην οποία η αξιοπρέπεια θα είναι κανόνας και όχι προνόμιο.
Το βιβλίο του Δημήτρη Μάρδα συνδυάζει το βιωματικό κομμάτι με την οικονομική θεωρία. Με καταληπτό και απτό τρόπο προσπαθεί να εξηγήσει τι πήγε λάθος στη χώρας μας, τους οκτώ πρώτους μήνες του 2015. Συνιστά πολύτιμο εργαλείο εννοιολογικής ανάλυσης, αλλά και βασικό οδηγό αισιοδοξίας. Διαβάστε το.
Ο Δημήτρης Μάρδας είναι καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ και π. Αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών. Έχει απασχοληθεί για τέσσερα περίπου έτη στις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες και διετέλεσε και γενικός γραμματέας Εμπορίου. Άλλο έργο του είναι: «Η γοητεία μιας συντριβής».
Τραχανάς Κώστας