Τα δάση στον πλανήτη μας, είναι ένα δώρο της φύσης στον άνθρωπο. Μας προσφέρουν το πολύτιμο για την ζωή οξυγόνο, βοηθούν στην αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου, μας παρέχουν ξυλεία, τρόφιμα και φάρμακα, και φιλοξενούν αμέτρητα είδη ζώων και φυτών.
Κάποτε τα δάση σκέπαζαν την μισή έκταση της γης. Σήμερα έχουν περιοριστεί μόλις στο 1/3 της.
Τα δάση στην Ευρώπη καταλαμβάνουν το 1/3 περίπου της συνολικής έκτασής της. Τα κωνοφόρα καταλαμβάνουν το 66% της δασικής έκτασης και τα πλατύφυλλα το 34%.
Ειδικότερα στα δάση των μεσογειακών χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπερτερούν τα πλατύφυλλα και προεξάρχει ο οικολογικός ρόλος τους, ενώ στα δάση της ατλαντικής περιμέτρου υπερτερούν τα κωνοφόρα και προέχει ο παραγωγικός τους ρόλος. Τα ιδιωτικά δάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταλαμβάνουν το 60% , ενώ τα δημόσια το 26% και τα άλλα δάση του δημοσίου δικαίου το 14%.
Σε εκτεταμένες περιοχές τα δάση αποτελούν το φυσικότερο οικοσύστημα στην Ευρώπη. Συγχρόνως τα ευρωπαϊκά δάση παρέχουν υψηλές οικονομικές και κοινωνικές αξίες, που πρέπει να συντηρηθούν, για το κοινό συμφέρον στην ποιότητα ζωής.
Η πραγματική κατάσταση των δασών είναι το αποτέλεσμα των συνεχών αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ανθρώπων και της φύσης κατά την διάρκεια των αιώνων. Οι διεθνείς πολιτικές για το περιβάλλον , καθώς επίσης και η διαχείριση των δασών, στηρίζονται επάνω σε μια υγιή επιστημονική βάση , για τα μέτρα που θα επηρεάσουν τα δασικά οικοσυστήματα στο μέλλον. Ακρογωνιαίος λίθος αυτής της επιστημονικής βάσης είναι η μακροπρόθεσμη , ευρείας κλίμακας και εντατική παρακολούθηση της κατάστασης των δασών.
Σχεδόν το 50% της επιφάνειας της χώρας μας καλύπτεται από δάση και δασικές εκτάσεις. Τα δάση καλύπτουν το 25% της συνολικής έκτασης της Ελλάδας και στην πλειοψηφία τους είναι φυσικά και χαρακτηρίζονται από υψηλή βιοποικιλότητα. Άλλο ένα 24% καλύπτεται από δασικές εκτάσεις οι οποίες όμως είναι υποβαθμισμένες, καθώς βρίσκονται κοντά σε αστικές περιοχές, και η προστασία τους απ το κράτος και τους πολίτες είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη.
Η ποικιλία των δασών που συναντάμε στην Ελλάδα είναι μοναδική. Αυτό οφείλεται στο έντονο ανάγλυφο, στην γεωγραφική θέση της χώρας, στο κλίμα της, καθώς και στο ότι κατά την διάρκεια των τελευταίων παγετώνων η Ελλάδα δεν είχε καλυφθεί από πάγους. Για τους λόγους αυτούς, η γωνιά αυτή της Βαλκανικής, αποτέλεσε φιλόξενο καταφύγιο για πολλά βορειοευρωπαϊκά είδη δέντρων, τα οποία μέσα στην πάροδο του χρόνου έφτασαν μέχρι εδώ, διασταυρώθηκαν με τα ντόπια ήδη, προσαρμόστηκαν στις εδώ κλιματολογικές συνθήκες, και σήμερα δημιουργούν δάση με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Εδώ μπορεί να συναντήσει κανείς από εύκρατα δάση στα βόρεια, όπως εκείνα της κεντρικής Ευρώπης, μέχρι συστάδες από τροπικούς φοίνικες, στην Κρήτη.
Τα περισσότερα όμως ελληνικά δάση μπορούν να χαρακτηρισθούν ως μεσογειακά. Είναι οικοσυστήματα προσαρμοσμένα στο μεσογειακό κλήμα. Ξηρά και ζεστά καλοκαίρια και κρύους χειμώνες. Υπάρχουν σπάνια ενδημικά ήδη δέντρων, όπως το κεφαλλονίτικο έλατο (Abies cephalonica), η αμπελιτσιά (Zelcova abelicea) και το ρόμπολο (Pinus leucodermis), καθώς και δέντρα που συναντάμε και στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπως το δασικό πεύκο (Pinus silvestris), η ερυθρελάτη (Picea abies) και η οξιά (Fagus sylvatica).
Τα δάση όμως δεν αποτελούνται μόνο από δέντρα, αλλά φιλοξενούν και πολλά είδη ζώων, πουλιών, ερπετών και εντόμων. Στα ελληνικά δάση ζει μια μεγάλη ποικιλία θηλαστικών, , με πιο γνωστά από αυτά την καφέ αρκούδα (Ursus arctos), τον αγριόγατο (Felis silvestris), το τσακάλι (Canis aureus), το λύκο (Canis lupus) και τον ασβό (Meles meles).
Τα δάση στην χώρα μας απειλούνται σοβαρά. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες, η οικιστική επέκταση, η αλόγιστη υλοτομία, καθώς και οι δασικές πυρκαγιές με τις καταπατήσεις των καμένων εκτάσεων που ακολουθούν, απειλούν πολύ σοβαρά την ύπαρξη των δασών στην χώρα μας. Έναν άλλο σοβαρό κίνδυνο αποτελεί η υπερβόσκηση, συνέπεια του ότι οι πληθυσμοί των αιγοπροβάτων που εκτρέφονται στην χώρα μας είναι πολύ μεγαλύτεροι απ αυτούς που θα μπορούσαν να εκτραφούν στις χωρτολιβαδικές εκτάσεις. Η υπερβολική βόσκηση είναι η βασική αιτία της εικόνας που παρουσιάζουν σήμερα πολλά απ τα βουνά της χώρας μας. Πλήρη αποψίλωση, γυμνά βράχια χωρίς χώμα και βλάστηση.
Τα δάση όπως είναι απλά μια συγκέντρωση δέντρων. Είναι ένας βιότοπος, στον οποίο συνυπάρχουν φυτικά και ζωικά ήδη. Άρα η καταστροφή των δασών δεν περιορίζεται μόνο στην ελάττωση του αριθμού των δέντρων, αλλά και στην ελάττωση του πληθυσμού, βασικά σπάνιων ζωικών ειδών, συνέπεια της λαθροθηρίας.
Η Δασοπονία στην Ελλάδα
Οι βασικοί σκοποί τους οποίους επιδιώκει η ελληνική δασική πολιτική τα τελευταία χρόνια είναι κυρίως:
-η προστασία , συντήρηση και βελτίωση του υπάρχοντος δασικού μας πλούτου
-εντατικοποίηση, σχεδιασμός και οργάνωση της εκμετάλλευσης των δασών και των δασικών εκτάσεων για τη αύξηση της παραγωγής (ξύλου, βοσκήσιμης ύλης κλπ)
-επανεγκατάσταση του προστατευτικού δάσους στις λεκάνες απορροής των χειμάρρων.
-δάσωση των γεωργικών εκτάσεων
-ανάπτυξη στο μέγιστο δυνατό των διαφόρων υπηρεσιών (θήρα, αλιεία ορεινών υδάτων) από το δασικό πλούτο και δικαιότερη διανομή για το κοινωνικό σύνολο.
-οργάνωση χώρων πρασίνου στα αστικά κέντρα.
-οργάνωση χώρων αναψυχής στα δάση και στις περιμετρικές περιοχές των εθνικών δρυμών.
-διαχείριση των προστατευομένων δασικών περιοχών.
-προστασία της χλωρίδας , της πανίδας και των φυσικών οικοτόπων.
-βιομηχανική αξιοποίηση του ξύλου και ανάπτυξη της χρησιμοποίησης των ξύλινων κατασκευών και επίπλων.
-οργάνωση της δασικής διοίκησης και των δασικών συνεταιρισμών
-ανάπτυξη δασικής και περιβαλλοντικής συνείδησης.
Στον τομέα της δασικής παραγωγής η χώρα μας παρά την αύξηση της εγχώριας παραγωγής ξύλου, είναι έντονα εισαγωγική. Οι ανάγκες σε καυσόξυλα, σε επενδύματα, σε αντικολλητά και μοριοπλάκες καλύπτονται πλήρως από την εγχώρια παραγωγή. Έντονα ελλειμματική είναι η χώρα μας σε στρόγγυλη/βιομηχανική ξυλεία , σε πριστή ξυλεία, σε κυτταρίνη και προϊόντα κυτταρίνης και λιγότερο σε μοριοσανίδες. Επίσης εισαγωγική είναι η χώρα σε δημοσιογραφικό χαρτί, χαρτί των υπολοίπων κατηγοριών, σε χαρτόνι καθώς και σε χαρτομάζα από ξύλο. Οι μελλοντικές ανάγκες της χώρας μας σε ξύλο και προϊόντα ξύλου για την περίοδο μέχρι το 2010, με μοναδική εξαίρεση το καυσόξυλο, προβλέπεται ότι θα αυξηθούν.
Φούτσας Βασίλης Δασοπόνος