Παλαιά Διαθήκη
Η φράση “πίστη εξ ακοής” εμφανίζεται πρώτη φορά στην προφητεία του Ησαΐα (53, 1).
Κύριε, τίς επίστευσε τη ακοή ημών; και ο βραχίων Κυρίου τίνι απεκαλύφθη.
Ο Λόγος των Προφητών, ήταν ο Λόγος του Θεού. Και ο Ιησούς Χριστός, ο Υιός και Λόγος του Θεού, ήρθε στη γη για να σώσει όσους Τον πιστέψουν.
Ο Απόστολος Παύλος στην προς Ρωμαίους επιστολή (ι΄ 17), αναφέρει: “Ἄρα ἡ πίστις ἐξ ἀκοῆς, ἡ δὲ ἀκοὴ διὰ ρήματος Θεοῦ”, παραπέμποντας στον Ησαΐα.
Ο Ησαΐας, αιώνες πριν τον Απόστολο Παύλο, είχε προφητεύσει πως η πίστη στον Μεσσία θα προερχόταν από την ακοή του λόγου του Θεού.
Ο Απόστολος Παύλος, υιοθετώντας την προφητεία, εφαρμόζει το μήνυμα στον Ιησού Χριστό, επιβεβαιώνοντας πως η πίστη σε Αυτόν γεννιέται μέσα από το κήρυγμα του Ευαγγελίου.
Καινή Διαθήκη
Η Επιστολή προς Ρωμαίους δεν είναι η μόνη φορά που αναφέρεται σε αυτό το θέμα η Καινή Διαθήκη.
Στο Κατά Λουκάν 8:8 ο έχων ώτα ακούειν ακουέτω, στο Κατά Μάρκον 8:18 ώτα έχοντες ουκ ακούετε; και στην Αποκάλυψη του Ιωάννη 3:22 ο έχων ους ακουσάτω τί το Πνεύμα λέγει ταις Εκκλησίαις
Φυσικά χρειάζομαστε πνευματική διάκριση για να ακολουθήσουμε το Θέλημα του Θεού
Επιστολή προς Ρωμαίους και Πίστη εξ ακοής
Η φράση “Πίστις εξ ακοής” (Ρωμαίους 10:17) αποτελεί θεμέλιο λίθο της Ορθόδοξης Χριστιανικής πίστης και ερμηνεύεται ως η απαρχή της πνευματικής ζωής του ανθρώπου.
Ο Απόστολος Παύλος με αυτή τη ρήση, υποδεικνύει ότι η πίστη δεν είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης προσπάθειας ή λογικής συλλογιστικής, αλλά δώρο του Θεού που λαμβάνουμε μέσω της ακρόασης του λόγου Του. Ο λόγος του Θεού, όπως αναδεικνύεται από τις Γραφές και το κήρυγμα της Εκκλησίας, γίνεται η πύρα που πυροδοτεί την πνευματική μας αφύπνιση.
Η σημασία της “Πίστις εξ ακοής” γίνεται εμφανής στο γεγονός ότι αποτελεί το πρώτο βήμα προς την κάθαρση της καρδιάς και την ένωση του ανθρώπου με το Θεό. Η ακρόαση του λόγου του Θεού, που περιέχει την Αλήθεια, καθαρίζει την ψυχή και την προετοιμάζει για να δεχθεί την Χάρη του Αγίου Πνεύματος.
Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος
Σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, η μελέτη της Αγίας Γραφής είναι απαραίτητη για την σωτηρία, καθώς μέσω αυτής ακούμε τον ίδιο τον Χριστό, τους μαθητές Του και τους προφήτες. Ο λόγος τους, που είναι λόγος Θεού, έχει δύναμη ισχυρότερη και από τα θαύματα. Ενώπιον των θαυμάτων, ο κόσμος αντιστέκεται, ενώ ενώπιον των ρημάτων της Αγίας Γραφής σιωπά και αδυνατεί να απαντήσει. Όλα τα άλλα αναγνώσματα, εκτός της Αγίας Γραφής, είναι απλές ανθρώπινες γνώμες και δεν έχουν την ίδια δύναμη.
Η μελέτη της Αγίας Γραφής, η οποία είναι ουσιαστικά η ακοή του λόγου του Θεού, αποτελεί την ακρογωνιαία λίθο για την σωτηρία μας και για την ακλόνητη πίστη μας.
Ορθή Πίστη και Καλά Έργα
Η “Πίστις εξ ακοής” δεν είναι απλά μια διανοητική αποδοχή, αλλά μια βαθιά εσωτερική μεταστροφή που επηρεάζει όλη την ύπαρξη του πιστού. Η ακρόαση του λόγου του Θεού γεννά την πεποίθηση και την εμπιστοσύνη στον Θεό, οδηγώντας σε έργα σύμφωνα με την πίστη. Ο Άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος επισημαίνει ότι η πίστη χωρίς έργα είναι νεκρή.
Η πρώτη αυτή πίστη, η “Πίστις εξ ακοής”, αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για την απόκτηση της τελείας πίστης, η οποία είναι καρπός του Αγίου Πνεύματος.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός και ο Άγιος Αναστάσιος Σιναΐτης διακρίνουν δύο είδη πίστης. Την πίστη εξ ακοής, που γεννιέται από την ακρόαση του κηρύγματος και την οποία μπορούν να έχουν όλοι οι άνθρωποι, και την πίστη ως υπόσταση των ελπιζόμενων αγαθών, δηλαδή ως βεβαιότητα της ύπαρξης των αγαθών που προσδοκούμε. Αυτή η δεύτερη πίστη είναι καρπός της Χάριτος του Θεού και αποκτιέται από τους δίκαιους.
Στην Ορθόδοξη παράδοση, η “Πίστις εξ ακοής” παρομοιάζεται με την εμπιστοσύνη που δείχνει ένας ασθενής στον γιατρό του. Όπως ο ασθενής ακούει τις οδηγίες του γιατρού και τις ακολουθεί με πίστη για να θεραπευτεί, έτσι και ο πιστός ακούει τον λόγο του Θεού και τον εφαρμόζει στη ζωή του για να οδηγηθεί στην πνευματική ίαση και την σωτηρία.
Η “Πίστις εξ ακοής” αποτελεί την αρχή ενός ταξιδιού πίστης που οδηγεί τον άνθρωπο στην θεογνωσία, την κάθαρση και την ένωση με το Θεό. Είναι μια δυναμική διαδικασία, που ξεκινά από την ακρόαση του λόγου του Θεού και μετατρέπεται σε πηγή έμπνευσης, δύναμης και ελπίδας για τον πιστό.
Άγιος Νεκτάριος
Η φράση “η πίστις εξ ακοής” προέρχεται από την Αγία Γραφή, συγκεκριμένα από την προς Ρωμαίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου (Ρωμ. 10, 17). Ο Άγιος Νεκτάριος, βασιζόμενος στην Αγία Γραφή και την παράδοση της Εκκλησίας, ερμηνεύει την πίστη ως αποτέλεσμα της πειθούς που γεννάται από την ακοή των θείων ρημάτων.
Σύμφωνα με τον Άγιο Νεκτάριο, η πίστη στον Χριστό είναι η βάση για την απόκτηση κάθε χριστιανικής αρετής, όπως η ελπίδα και η αγάπη. Από αυτές τις τρεις αρετές, πίστη, ελπίδα και αγάπη, απορρέουν όλες οι υπόλοιπες αρετές που οδηγούν στην χριστιανική τελείωση.
Για να ενισχυθεί η πίστη, ο Άγιος Νεκτάριος συμβουλεύει την μελέτη των Αγίων Γραφών και των έργων των Πατέρων της Εκκλησίας. Η μελέτη αυτή βοηθά στην κατανόηση των θείων αληθειών και στην ενδυνάμωση της πίστης. Επιπλέον, τονίζει την σημασία της συμμετοχής στην λατρευτική ζωή της Εκκλησίας, μέσα από την οποία ο πιστός βιώνει την πίστη του στην πράξη.
Εν κατακλείδι, η φράση “η πίστις εξ ακοής” υπογραμμίζει ότι η πίστη γεννιέται μέσα από την ακρόαση του λόγου του Θεού, είτε μέσω της Αγίας Γραφής, είτε μέσω του κηρύγματος της Εκκλησίας. Η πίστη αυτή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την σωτηρία και την πνευματική τελείωση του ανθρώπου.
Πατέρας Γεώργιος Μεταλληνός
Η “πίστη εξ ακοής” είναι η πρώτη βαθμίδα της πίστης, η οποία προέρχεται από την ακρόαση του κηρύγματος και της διδασκαλίας του Χριστού και των Αγίων, μας λέει ο π. Γεώργιος Μεταλληνός
Αυτή η πίστη είναι απαραίτητη ως προϋπόθεση για την Θεογνωσία.
Συνδέεται με την φυσική γνώση του ανθρώπου, η οποία χρησιμοποιεί ως όργανο την διάνοια και την λογική. Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος διαχωρίζει δύο είδη πίστης και γνώσης: την φυσική και την πνευματική. Η φυσική γνώση, αν και δώρο Θεού, μας βοηθά να διακρίνουμε το καλό από το κακό, και μέσω της κτίσης, μας οδηγεί στον Θεό.
Η πρώτη επαφή με την πίστη, λοιπόν, γίνεται μέσω της λογικής, όταν ο άνθρωπος ακούει το κήρυγμα και βλέπει τα θαύματα του Χριστού. Συγκεκριμένα, τα θαύματα προκαλούν την “πρώτη” πίστη, όπως φαίνεται στο παράδειγμα του χορτασμού των πεντακισχιλίων. Παρόμοια, ο Ευαγγελιστής Ιωάννης αναφέρει ότι τα θαύματα έχουν καταγραφεί για να πιστέψουμε στον Χριστό και να έχουμε ζωή αιώνια.
Ωστόσο, η “πίστη εξ ακοής”, ως λογική αποδοχή της θείας αλήθειας, δεν επαρκεί για την σωτηρία. Ακόμα και ο διάβολος και τα δαιμόνια διαθέτουν αυτή την πίστη. Για να συμβάλλει στην σωτηρία, η πίστη πρέπει να συνοδεύεται από “έργα”, τα οποία αποτελούν την έμπρακτη έκφραση της πίστης και της υπακοής στον Χριστό.
Τα έργα που γεννά η “πίστη εξ ακοής” είναι οι αρετές, οι οποίες βρίσκονται σε σχέση αλληλεξάρτησης. Ο Άγιος Συμεών ο Θεολόγος περιγράφει την αλυσίδα που ξεκινά από την πίστη και οδηγεί στην επιθυμία για τα καλά, στον φόβο της καταδίκης, στην τήρηση των εντολών, στην συνειδητοποίηση των αδυναμιών και στην μνήμη του θανάτου. Αυτή η πορεία απομάκρυνσης από τις απολαύσεις οδηγεί στην πλήρη γνώση. Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής συμπληρώνει αυτή την περιγραφή, τονίζοντας ότι η σκέψη του Κυρίου οδηγεί στον φόβο της κολάσεως, στην αποφυγή των παθών, στην υπομονή στις θλίψεις, στην ελπίδα στον Θεό, στην απαθεια και τελικά στην θεία αγάπη.
Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι η σύγχυση που δημιουργήθηκε στην Δύση για την σχέση πίστεως και έργων, δεν υφίσταται στην πατερική παράδοση. Ενώ ο Ιάκωβος αναφέρεται στην “πρώτη” πίστη που χρειάζεται συμπλήρωση από τα έργα, ο Παύλος μιλά για την “δεύτερη” πίστη, η οποία πηγάζει από το Άγιο Πνεύμα.
Τα έργα της “πρώτης” πίστης έχουν θεραπευτικό χαρακτήρα, συμβάλλοντας στην αποκατάσταση της σχέσης του ανθρώπου με τον Θεό. Σε αντίθεση με τα “έργα του νόμου”, τα οποία δεν αρκούν για σωτηρία, η “πρώτη” πίστη, εφόσον οδηγεί στην κάθαρση της καρδιάς, αποτελεί κριτήριο για την ορθότητα της πορείας προς την σωτηρία.
Η “πίστη εξ ακοής”, λοιπόν, αποτελεί το πρώτο βήμα προς την σωτηρία, μια απαραίτητη βάση που χτίζεται με την λογική και τα “έργα”. Ωστόσο, για να φτάσει ο άνθρωπος στην πλήρη
ένωση με τον Θεό, χρειάζεται να προχωρήσει στην “τελεία” πίστη, η οποία είναι καρπός του Αγίου Πνεύματος.
Σεργκέι Κομαρώφ
Η φράση “πίστη εξ ακοής” που χρησιμοποιεί ο Απόστολος Παύλος, περιγράφει την απαρχή της πίστης. Ξεκινά με το κήρυγμα, το οποίο αφού ακουστεί και γίνει κατανοητό, μπορεί να οδηγήσει σε πίστη. Η μαρτυρία για την Ανάσταση του Ιησού, ως κεντρικό μήνυμα του κηρύγματος, έχει την δύναμη να θεραπεύσει και να αναγεννήσει την ψυχή, χαρίζοντας αληθινή χαρά και νόημα στην ύπαρξη.
Ο Σεργκέι Κομαρώφ επισημαίνει ότι η επίδραση του Ευαγγελίου δεν είναι πάντα θετική. Ο λόγος του μπορεί να “καίει” και να “βασανίζει”.
Ενώ για κάποιους αποτελεί πηγή ζεστασιάς, για άλλους λειτουργεί σαν “πυρακτωμένο σίδερο”. Αυτό γίνεται κατανοητό μέσα από τα παραδείγματα που μας προσφέρει η Αγία Γραφή, αλλά και η καθημερινή ζωή.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αντίδραση των Ιουδαίων στο κήρυγμα και τα θαύματα του Ιησού. Ο Χριστός, μέσα από τα λόγια και τις πράξεις του, επιβεβαίωνε την ιδιότητά του ως Μεσσία, η οποία όμως δεν συμβάδιζε με την εικόνα που είχαν οι Εβραίοι για τον Μεσσία.
Κάθε λόγος του Χριστού τους “χτυπούσε στα σπλάχνα”, γκρέμιζε τα εσωτερικά τους είδωλα και τους “πριόνιζε τη σάρκα”. Αυτό αποδεικνύει πως η αγάπη, η χάρη, τα θαύματα και ο λόγος της αλήθειας επιδρούν διαφορετικά ανάλογα με τον δέκτη. Για παράδειγμα, το κήρυγμα του Χριστού οδήγησε κάποιους στη σωτηρία, ενώ σκλήρυνε άλλους τόσο πολύ που έφτασαν στο σημείο να διαπράξουν το έγκλημα της Θεοκτονίας.
Η Εκκλησία, την οποία ο Απόστολος Παύλος ονόμασε “σώμα Χριστού”, συνεχίζει το έργο του Θεανθρώπου στη γη. Η αλήθεια που κηρύττει θα “βασανίζει” την ανθρωπότητα έως το τέλος της επίγειας ιστορίας. Κατά την διάρκεια του κηρύγματος, το στόμα του Ιησού ανοίγει και μιλά μέσα από την Εκκλησία.
Πατέρας Δανιήλ Αεράκης
Η φράση “Πίστη εξ ακοής, η δε ακοή διά ρήματος Θεού” συμπυκνώνει με μοναδική ακρίβεια την καρδιά της χριστιανικής πίστης, τονίζοντας τον θεμελιώδη ρόλο του λόγου του Θεού στη γέννηση και ανάπτυξη της πίστης.
Ο π Δανιήλ Αεράκης υπογραμμίζει την κρίσιμη σημασία της αγάπης για την Αγία Γραφή και την κατανόηση του μυστηρίου της σωτηρίας εν Χριστώ Ιησού.
Δεν πρόκειται, ωστόσο, για μια παθητική ακουστική εμπειρία. Αντίθετα, η ακοή, στην οποία αναφέρεται η φράση, ενέχει μια βαθιά εσωτερική αποδοχή και βίωση του μηνύματος του Ευαγγελίου.
Η Σωτηρία, όπως εξηγεί ο π Δανιήλ Αεράκης, βρίσκεται δίπλα μας, τόσο κοντά όσο η καρδιά και το στόμα μας. Ο άνθρωπος, με ελεύθερη βούληση, ανοίγει την πόρτα της ύπαρξής του στην άπειρη αγάπη του Θεού, ενώ η πίστη, ως δώρο Θεού, λειτουργεί ως το κλειδί που ξεκλειδώνει αυτήν την πόρτα. Η αποδοχή της θείας χάριτος γίνεται με ευγνωμοσύνη, και η πίστη, ως καρπός αυτής της χάριτος, τροφοδοτεί μια ζωή γεμάτη από τα έργα της αγάπης.
Ο λόγος του Θεού, λοιπόν, αποτελεί τον σπόρο που φυτεύεται στην καρδιά του ανθρώπου, θρέφει την πίστη και την οδηγεί σε πνευματική καρποφορία.
Το κήρυγμα του Παύλου, ως κήρυγμα του Ιησού Χριστού, εστιάζει στον Θεό της αγάπης και όχι στον Θεό της τιμωρίας.
Ο π Δανιήλ Αεράκης τονίζει, επιπλέον, την κεντρική θέση του Χριστού στο μήνυμα του Παύλου, καλώντας μας να αφήσουμε πίσω τα παλιά και να αγκαλιάσουμε το καινούργιο, το οποίο προσφέρεται μέσα από την πίστη στο Χριστό.
Η πίστη, ως έμπρακτη έκφραση της αγάπης μας προς τον Θεό και τον πλησίον, μας καλεί να ζήσουμε μια ζωή που αντανακλά τις διδαχές του Ευαγγελίου. Η πίστη, επομένως, δεν είναι απλώς μια θεωρητική έννοια ή ένα συναίσθημα, αλλά μια δυναμική στάση ζωής που εκφράζεται μέσα από συγκεκριμένα έργα αγάπης.
Ο Λόγος του Θεού, λοιπόν, λειτουργεί ως ο ζωογόνος σπόρος που φυτεύεται στην καρδιά του ανθρώπου και γεννά την πίστη. Η πίστη, με τη σειρά της, αποτελεί το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομείται μια ζωή πλούσια σε καλά έργα, τα οποία αποτελούν φανερή έκφραση της αγάπης μας προς τον Θεό και τον πλησίον.
Άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ
Για να ακούσει πιο αξιόπιστα την φωνή του Κυρίου μέσα του ο άνθρωπος, πρέπει να αποβάλλει το δικό του θέλημα και να είναι έτοιμος για κάθε θυσία σαν τον Αβραάμ ή καλύτερα, όπως παραγγέλλει ο Απόστολος Παύλος, σύμφωνα με το παράδειγμα του ιδίου του Χριστού, που έγινε υπάκουος στον Πατέρα μέχρι θανάτου.
π Ιωάννης Ρωμανίδης
Ο μακαριστός πατήρ Ιωάννης Ρωμανίδης, σε ομιλία του, τόνισε πως η ακοή του θείου λόγου αποτελεί την αρχή της σωτηρίας μας.
Σύμφωνα με τον Απόστολο Παύλο, “πας γαρ ος αν επικαλέσηται το όνομα Κυρίου σωθήσεται”. Για να φτάσουμε, όμως, στην επίκληση του ονόματος του Κυρίου με την καρδιά, δηλαδή στη “νοερά προσευχή”, χρειάζεται πρώτα να πιστέψουμε. Η πίστη, σύμφωνα με τον Απόστολο Παύλο, προέρχεται από την ακοή του κηρύγματος.
Ωστόσο, όπως τόνισε και ο πατήρ Ιωάννης Ρωμανίδης, δεν μας οδηγεί κάθε κήρυγμα στη σωτηρία. Κάποια κηρύγματα μπορεί να μας απομακρύνουν από τον Θεό. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να διακρίνουμε ποιο κήρυγμα είναι ορθόδοξο και ωφέλιμο. Σύμφωνα με τον ομιλητή, το ορθόδοξο κήρυγμα προέρχεται από “θεόκλητους” κήρυκες, οι οποίοι έχουν ζήσει την βασιλεία των ουρανών και έχουν την εμπειρία της θεώσεως. Αυτοί κηρύττουν την δόξα του Θεού και όχι την αυτοπροβολή τους.