Μέγας Αντώνιος. Βίος
Ο Άγιος Αντώνιος ο Μέγας, θεωρείται ο πατέρας του μοναχικού βίου και υπήρξε αναχωρητής και μέγας ασκητής. Έζησε στα χρόνια των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού, μέχρι και την εποχή που βασίλευε ο Μέγας Κωνσταντίνος και τα παιδιά του.
Καταγωγή και Νεανικό Χρόνια
Ο Άγιος Αντώνιος γεννήθηκε στην Κομά της Άνω Αιγύπτου γύρω στο 251 μ.Χ.. Οι γονείς του, πλούσιοι και ευσεβείς χριστιανοί, προτίμησαν να μεγαλώσουν τον Αντώνιο με τις αρχές του Ευαγγελίου παρά να του δώσουν κοσμική μόρφωση.
Γύρω στην ηλικία των 18-20 ετών, ο Αντώνιος έχασε και τους δύο γονείς του και ανέλαβε να φροντίζει την μικρότερη αδελφή του, χωρίς όμως – παρά την μεγάλη λύπη του – να σταματήσει στιγμή να ασχολείται με την Αγία Γραφή και τον Θεό.
Το θείο Κάλεσμα
Κάποια μέρα, ενώ πήγαινε στην Εκκλησία, άκουσε να διαβάζεται το Ευαγγέλιο που έλεγε: «Εάν θέλεις να είσαι τέλειος, πήγαινε, πούλησε τα υπάρχοντά σου, δώστα στους φτωχούς και θα έχεις θησαυρό στον ουρανό. Έλα έπειτα και ακολούθησε με». Η φωνή του Κυρίου τον κάλεσε να τον ακολουθήσει.
Χωρίς δεύτερη σκέψη, πούλησε όλα τα κτήματά του και μοίρασε τα χρήματα στην Εκκλησία και στους φτωχούς, κρατώντας μόνο ένα μικρό ποσό για την αδελφή του. Εμπιστεύτηκε την αδελφή του σε ένα κοινόβιο παρθένων και ο ίδιος αποσύρθηκε κοντά στο σπίτι του, αρχίζοντας την ασκητική ζωή. Βρήκε έναν γέροντα ασκητή σε ένα ερημητήριο και άρχισε να μαθαίνει την αρετή.
Εκεί, ξενυχτούσε στην άσκηση και την προσευχή, νήστευε, τρώγοντας μόνο μια φορά την ημέρα ένα ξερό κομμάτι ψωμί και νερό. Μερικές μέρες, περνούσαν χωρίς να φάει τίποτα, ενώ άλλες φορές περίμενε τρεις ή τέσσερις μέρες πριν φάει.
Οι πειρασμοί του Μεγάλου Αντωνίου
Ο μισόκαλος Διάβολος βλέποντας την πρόοδο του Αντωνίου, προσπάθησε να τον πειράσει. Τον χτύπησε πρώτα με τα πλούτη και τις ανέσεις, λέγοντάς του ότι είναι κουτός που άφησε τα πλούτη του και ζει στην ερημιά, δίχως στρώμα και ζεστασιά. Τον ρώτησε αν είναι σωστό αυτό που κάνει, ενώ όλοι οι άλλοι στον κόσμο θα χαθούν.
Ο Αντώνιος όμως δεν λύγισε. Προσευχόταν, νήστευε και με την θέλησή του νίκησε τον διάβολο. Ο διάβολος όμως, επέστρεψε, αυτή τη φορά πειράζοντάς τον με την σάρκα. Μεταμορφώθηκε σε γυμνή γυναίκα, προσπαθώντας να τον σκανδαλίσει.
Ο Άγιος Αντώνιος άντεξε όλους τους πειρασμούς και προσευχόταν με ακόμα μεγαλύτερη πίστη. Έκανε ακόμα πιο αυστηρή νηστεία και σκληραγωγία, τρώγοντας μόνο λίγο ψωμί κάθε δύο, τρεις ή τέσσερις μέρες. Αποφεύγοντας το λάδι, το κρασί και κάθε άλλη τροφή, κοιμόταν πάνω σε μια παλιά ψάθα ή κατάχαμα στο χώμα.
Απομονώθηκε σε ένα παλιό τάφο, όπου ένας ευσεβής χριστιανός του έφερνε λίγη τροφή. Ύστερα από λίγο καιρό, ο Αντώνιος μετακινήθηκε ξανά, αυτή τη φορά σε ένα φρούριο στην έρημο. Στο δρόμο προς το φρούριο, ο διάβολος του παρουσίασε ένα σωρό χρυσάφι, αλλά ο Αντώνιος δεν πτοήθηκε. Υπάρχουν δύο ερμηνείες για αυτό το γεγονός.
- Η μία είναι ότι ο διάβολος προσπάθησε να τον απομακρύνει από τον δρόμο του Θεού, αναζωπυρώνοντας την φιλαργυρία του.
- Η άλλη είναι ότι ο Θεός έδειξε στον διάβολο ότι ο Αντώνιος δεν επηρεάζεται από τα υλικά αγαθά.
Οι πρώτοι προσκυνητές
Μόλις έφτασε στο φρούριο, ο Αντώνιος ξεκίνησε μια ακόμα πιο αυστηρή άσκηση. Απομονωμένος εντελώς, βυθίστηκε στα μυστήρια της ζωής και της Δημιουργίας. Για είκοσι χρόνια, προσευχόταν, νήστευε, ξαγρυπνούσε και αντιστεκόταν στους πειρασμούς του διαβόλου.
Οι επισκέπτες, που πήγαιναν για να τον δουν, άκουγαν άγριες κραυγές. Ο διάβολος φώναζε: «Φύγε από τον τόπο μας. Η έρημος είναι δική μας. Δεν θα μπορέσεις ν’ αντέξεις στις μηχανές μας. Θα σε πιάσουμε στις παγίδες μας και στις ενέδρες μας!». Οι επισκέπτες, τρομαγμένοι στην αρχή, σύντομα καταλάβαιναν ότι οι φωνές προέρχονταν από τον διάβολο και όχι από άνθρωπο.
Ο Άγιος Αντώνιος, γαλήνιος, τους καθησύχαινε: «Μη φοβάστε, αγαπητοί μου. Αφήστε τον δαίμονα να χτυπιέται. Εσείς να κάνετε τον σταυρό σας και να βαδίζετε άφοβα στον δρόμο σας».
Το όνομά του έγινε ξακουστό. Ο θαυμασμός για την αυστηρή του ζωή προσέλκυσε πολλούς επισκέπτες, οι οποίοι ήθελαν να δουν από κοντά το παράδειγμα της άγιας ζωής του. Πολλοί μοναχοί τον μιμήθηκαν. Αρκετοί άρρωστοι θεραπεύονταν μόνο με το να τον δουν. Δαιμονισμένοι λυτρώνονταν από τον διάβολο.
Νύχτα και ημέρα έκανε ασκητικούς αγώνες με τους οποίους νέκρωσε τα σκιρτήματα των παθών, έφτασε στον βαθμό της απάθειας, υπερβαίνοντας τα όρια της ανθρώπινης φύσης. Οι ενάρετες πράξεις του έγιναν γνωστές και έφεραν πλήθος μιμητών, ώστε η έρημος μεταμορφώθηκε σε πόλη. Σ’ αυτήν την «πόλη» ο Μέγας Αντώνιος ήταν ο νομοθέτης και ιδρυτής του μοναχικού βίου.
Στην έρημο γνώρισαν τον Άγιο Αντώνιο, ο Μέγας Βασίλειος και ο Μέγας Αθανάσιος. Ο Μέγας Αθανάσιος, μάλιστα, έγραψε τον βίο του Αγίου Αντωνίου του Μεγάλου.
Η Διδασκαλία του
Ο Άγιος Αντώνιος, αν και αγράμματος, δίδασκε τους πάντες. Ο λόγος του έφερνε γαλήνη στις καρδιές τους, άναβε τον έρωτα για την αρετή, έδιωχνε την τεμπελιά και τον εγωισμό. Δίδασκε πώς να νικούν τους πειρασμούς και να πλησιάζουν τον Χριστό.
Ακόμη πιο βαθειά στην έρημο
Κάποια στιγμή, ο Άγιος Αντώνιος αποφάσισε να αποσυρθεί στην Άνω Θηβαΐδα, μακριά από τα πλήθη. Όταν έφτασε στον ποταμό Νείλο, περίμενε για να βρει τρόπο να περάσει απέναντι. Μια φωνή τότε τον ρώτησε: «Πού πηγαίνεις, Αντώνιε;». Ο Άγιος του απάντησε ότι φεύγει για να βρει ησυχία, μακριά από τους όχλους που του ζητούν θαύματα πέρα από τις δυνάμεις του. Η φωνή του υπέδειξε να προχωρήσει ακόμα βαθύτερα στην έρημο, ακολουθώντας μια ομάδα Σαρακηνών.
Ο Αντώνιος ακολούθησε τους Σαρακηνούς για τρία μερόνυχτα, φτάνοντας τελικά σε ένα ψηλό βουνό κοντά στην Ερυθρά Θάλασσα. Εκεί, βρήκε άφθονο νερό και φοίνικες. Οι Σαρακηνοί, αφού του έδωσαν μερικούς άρτους, τον άφησαν εκεί, κατ’ επιθυμία του.
Οι μαθητές του, μαθαίνοντας την τοποθεσία του, τον επισκέπτονταν συχνά, ζητώντας συμβουλές και φροντίζοντάς τον. Ο Αντώνιος, λυπημένος για την ταλαιπωρία τους, ζήτησε να του φέρουν εργαλεία και σπόρους σιταριού, ώστε να καλλιεργήσει μόνος του. Έσκαψε τη γη, έσπειρε το σιτάρι, φύτεψε λαχανικά και σύντομα η περιοχή απέδωσε καρπούς.
Τα άγρια ζώα της περιοχής, έρχονταν συχνά στην πηγή για νερό, καταστρέφοντας τα σπαρτά του. Ο Αντώνιος έπιασε ένα από τα ζώα και του μίλησε, λέγοντάς του να μην τον ξαναπλησιάσει. Από εκείνη την ημέρα, τα άγρια ζώα δεν ξανακατέβηκαν στην πηγή, ούτε πείραξαν ποτέ ξανά τον κήπο του.
Μια μέρα, ενώ συζητούσε με τους μαθητές του, διαισθάνθηκε ότι δύο μοναχοί, οι οποίοι ήθελαν να τον επισκεφθούν, είχαν χάσει το δρόμο τους και είχαν μείνει από νερό. Ο ένας είχε πεθάνει από δίψα και ο άλλος κινδύνευε. Έστειλε τους μαθητές του με νερό για να τον σώσουν.
Ο Όσιος Αμμούν
Ο Άγιος Αντώνιος είχε και άλλες υπερφυσικές δυνάμεις. Μια μέρα είδε μια ολόλευκη ψυχή να ανεβαίνει στον ουρανό, ενώ άγγελοι πανηγύριζαν. Ρώτησε τον Θεό σε ποιόν ανήκε η ψυχή και έλαβε την απάντηση: «Αυτή είναι η ψυχή του Αμμούν». Ο Αμμούν ήταν ένας ασκητής, φίλος του Αντωνίου, που ζούσε πολύ μακριά. Οι μαθητές του, βλέποντας τον Άγιο σε έκσταση, τον ρώτησαν τι συμβαίνει. Ο Άγιος τους απάντησε ότι πέθανε ο Αμμούν. Οι μαθητές σημείωσαν την ημερομηνία και ώρα του θανάτου και μετά από τριάντα μέρες, όταν ήρθαν μοναχοί από την Νιτρία, επιβεβαίωσαν ότι ο Αμμούν είχε πράγματι πεθάνει την στιγμή που ο Άγιος Αντώνιος είδε την ψυχή του να ανεβαίνει στον ουρανό.
Θαύματα του Αγίου Αντωνίου
Ο Άγιος Αντώνιος βοηθούσε και θεράπευε ανθρώπους που υπέφεραν. Ένας νέος άνδρας, βασανιζόταν από τον διάβολο σε σημείο που έτρωγε τις σάρκες του. Οι απελπισμένοι γονείς του, τον έφεραν στον Άγιο, ο οποίος προσευχήθηκε όλη νύχτα μαζί τους. Τα ξημερώματα, ο νέος άγριεψε και επιτίθηκε στον Άγιο. Οι γονείς του θύμωσαν με την συμπεριφορά του, αλλά ο Άγιος τους καθησύχασε, λέγοντας ότι ο διάβολος έφυγε από τον γιο τους. Πράγματι, ο νέος ηρέμησε, σηκώθηκε και φίλησε τα χέρια του Αγίου.
Ο Άγιος Αντώνιος έδινε λύσεις σε σοβαρά προβλήματα και συμβούλευε όσους ζητούσαν την βοήθειά του, απαντώντας σε επιστολές. Ευφυής και σοφός, δεν μπορούσε να γράφει μόνος του, λόγω της έλλειψης μόρφωσης. Υπαγόρευε τις απαντήσεις του σε έναν άλλο ασκητή που γνώριζε γράμματα, ο οποίος τις έγραφε στην κοπτική γλώσσα. Αργότερα, οι επιστολές μεταφράστηκαν στα Ελληνικά.
Συχνά, όταν τον ρωτούσαν πώς μπορούσε να ζει χωρίς να διαβάζει βιβλία, απαντούσε: «Το δικό μου βιβλίο είναι η φύσις των γεγονότων. Είναι η Δημιουργία του μεγαλοδύναμου Θεού!». Παρηγορούσε και ενθάρρυνε όσους τον είχαν ανάγκη.
Μια φορά, παρηγορώντας έναν τυφλό μοναχό, τον Δίδυμο, του είπε: «Δίδυμε, διόλου να μην ταράσσεσαι, διότι έχασες τους αισθητούς οφθαλμούς σου. Αντιθέτως να χαίρεσαι, διότι έχεις ανοιχτά τα μάτια της ψυχής, με τα οποία βλέπεις τον Θεό και καταλαβαίνεις το φως των λόγων Του».
Ο Άγιος Αντώνιος, παντού άφηνε πίσω του την ψυχική του ευφορία. Ποτέ δεν φαινόταν ταραγμένος ή σκυθρωπός. Όμως, όταν η πίστη κινδύνευε από αιρέσεις, γινόταν ατρόμητος αθλητής της πίστης, γκρεμίζοντας τις πλάνες των αιρετικών.
Ο Άγιος, έζησε ασκητικό βίο γεμάτο με σκληρή δουλειά, νηστεία, αγρυπνίες και ελάχιστη τροφή, καταφέρνοντας να νικήσει τους πειρασμούς της σάρκας.
Αποσύρθηκε σε μακρινή έρημο, όπου υπήρχαν μνήματα. Κλείστηκε σε ένα μνήμα και έτρωγε ελάχιστη τροφή, που του έφερνε ένας συνασκητής του σε τακτά χρονικά διαστήματα. Εκεί, νίκησε και άλλους πειρασμούς με την βοήθεια του Θεού.
Αργότερα, ο Άγιος Αντώνιος πήγε στα ερείπια ενός φρουρίου και κατοίκησε σε ένα σπήλαιο, απομονωμένος από όλους, εκτός από έναν φίλο του που του έφερνε ψωμί κάθε έξι μήνες.
Αλλά και οι πιστοί που δεν ήταν στην έρημο απόλαυσαν τους καρπούς της αρετής του Μεγάλου Αντωνίου. Όταν ο Μαξιμίνος το 312 έκανε διωγμό κατά των Χριστιανών και θανάτωσε πολλούς, ο Μέγας Αντώνιος πήγε και βοήθησε και παρηγόρησε τους πιστούς. Όταν η Εκκλησία ταρασσόταν από τους Αρειανούς, ο Μέγας Αντώνιος κατέβηκε με ζήλο στην Αλεξάνδρεια το 335 μ.Χ. και αγωνίστηκε για την Ορθοδοξία. Κατάφερε μάλιστα με την χάρη που είχαν οι λόγοι του να επαναφέρει πολλούς απίστους στην Ορθοδοξία.
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Άγιος Αντώνιος ζήτησε από δύο μοναχούς, όταν πεθάνει, να θάψουν το σώμα του κρυφά, ώστε κανείς να μην ξέρει τον τόπο της ταφής του. «Εγώ, κατά την ανάσταση των νεκρών, θα το πάρω και πάλι από το Σωτήρα άφθαρτο». Μοίρασε τα λιγοστά υπάρχοντά του στους δύο μοναχούς και στον Αθανάσιο, τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας. Αποχαιρέτησε τους μοναχούς λέγοντας: «Και τώρα, φυλάγεστε, παιδιά μου, διότι ο Αντώνιος φεύγει από την παρούσα ζωή και δεν θα είναι πια μαζί σας».
Αφού τους ασπάστηκε, άπλωσε τα πόδια του και πέθανε ήρεμα, σαν να έβλεπε φίλους. Ήταν 105 ετών, όταν κοιμήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 348 μ.Χ.
Οι δύο μοναχοί, ακολουθώντας τις οδηγίες του, τον τύλιξαν, τον κήδεψαν και τον έθαψαν σε άγνωστο μέρος.
Ο Μέγας Αθανάσιος, περιγράφει το τέλος της επίγειας ζωής του Αντωνίου ως «την αρχή της άσκησής του».
Παρόλο που λίγα είναι γνωστά για την αρετή του, ο βίος του αποτελεί έμπνευση για τους ανθρώπους κάθε εποχής. Ο Άγιος Αντώνιος δίδαξε ότι η άσκηση και η απομόνωση δεν σημαίνουν αδράνεια του σώματος, αλλά ισορροπημένη συνάντηση με την ψυχή. Η προσευχή και η νηστεία αποτελούν απαραίτητα βοηθήματα για την ανθρώπινη τελείωση.
Δίδασκε ότι τίποτα δεν είναι ανώτερο από την αγάπη του Χριστού και ότι τα κοσμικά αγαθά δεν αξίζουν τον κόπο. Υπογράμμισε ότι η ανθρώπινη ζωή είναι εφήμερη, σε αντίθεση με τον μέλλοντα αιώνα. Προέτρεπε να κοπιάζουμε για την απόκτηση αιώνιων αγαθών, όπως η σωφροσύνη, η φρόνηση, η αγάπη και η σύνεση.
Α.Α.
Γιορτή του Αγίου Αντωνίου
Η γιορτή του Αγίου Αντωνίου είναι στις 17 Ιανουαρίου.
Άγιος Αντώνιος, προστάτης και πολιούχος
Ο Άγιος Αντώνιος ο Μέγας είναι προστάτης από την τρέλα και τις ψυχικές ασθένειες.
Το Περιστέρι Αττικής τον έχει πολιούχο τον Άγιο Αντώνιο και η 17η Ιανουαρίου, ανήμερα της εορτής του, είναι αργία.
Aπολυτίκιο του Αγίου Αντωνίου
Τον ζηλωτήν Ηλίαν τοις τρόποις μιμούμενος, τω Βαπτιστή ευθείαις ταις τρίβοις επόμενος, Πάτερ Αντώνιε, της ερήμου γέγονας οικιστής, και την οικουμένην εστήριξας ευχαίς σου. Διό πρέσβευε Χριστώ τω Θεω, σωθήναι τας ψυχάς ημών.
Κοντάκιο του Αγίου Αντωνίου
Τους βιωτικούς, θορύβους απωσάμενος, ησυχαστικώς τον βίον εξετέλεσας, τον Βαπτιστήν μιμούμενος, κατά πάντα τρόπον οσιώτατε. Συν αυτώ ουν σε γεραίρομεν, Αντώνιε Πάτερ, των Πατέρων κρηπίς.
Η εικόνα που συνοδεύει το κείμενο είναι έργο του αγιοογράφου Μανόλη Ζαχαριουδάκη. Δημοσιεύεται στη Ματιά με την άδειά του για την οποία και τον ευχαριστούμε θερμά.