Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα. Βίος
Η Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα κατέχει μια εξέχουσα θέση στην Καινή Διαθήκη και τιμάται ως Ισαπόστολος και Μεγαλομάρτυρας στην Εκκλησία. Η ζωή της, γεμάτη πίστη, αφοσίωση και μαρτύριο, αποτελεί πηγή έμπνευσης για τους χριστιανούς.
Πρώιμη Ζωή και Κοινωνικό Περιβάλλον
Η Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα έζησε τον 1ο αιώνα μ.Χ. στην Παλαιστίνη. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην πόλη Συχάρ, η οποία βρισκόταν βόρεια της Ιουδαίας. Η πόλη αυτή κατοικούνταν από Σαμαρείτες, οι οποίοι, αν και είχαν ισραηλιτική καταγωγή, είχαν αναμιχθεί με ειδωλολατρικούς λαούς με το πέρασμα των αιώνων. Αυτή η επιμιξία είχε ως αποτέλεσμα να θεωρούνται αλλόφυλοι και εξωμότες από τους Ιουδαίους, με συνέπεια να υπάρχει μεγάλη έχθρα μεταξύ τους. Οι Σαμαρείτες ζούσαν μια ζωή περισσότερο προσαρμοσμένη στους Εθνικούς παρά στους Ιουδαίους.
Πριν από τη συνάντησή της με τον Χριστό, η Φωτεινή ζούσε μια έκλυτη ζωή, αλλάζοντας συνεχώς άνδρες, και ήταν γνωστή στην πόλη για την αμαρτωλή ζωή της. Το όνομα Φωτεινή της δόθηκε όταν πίστεψε στον Χριστό και βαπτίστηκε.
Η Συνάντηση στον Πηγάδι του Ιακώβ
Κάποτε, ο Ιησούς, σε μια από τις περιοδείες του στη Σαμάρεια, έφτασε στην πόλη Συχάρ και στάθηκε σε ένα ονομαστό πηγάδι, γνωστό ως το πηγάδι του Ιακώβ.
Σύμφωνα με την παράδοση, το πηγάδι αυτό είχε ανοίξει ο πατριάρχης Ιακώβ πριν από δύο χιλιάδες χρόνια. Ήταν μεσημέρι και έκανε ζέστη. Οι μαθητές του Ιησού είχαν πάει στην πόλη για να αγοράσουν τροφή.
Καθώς ο Ιησούς περίμενε μόνος δίπλα στο πηγάδι, έφτασε μια γυναίκα, η Σαμαρείτισσα Φωτεινή, για να αντλήσει νερό. Ο Ιησούς της ζήτησε να Του δώσει νερό να πιει. Εκείνη παραξενεύτηκε βλέποντας έναν Ιουδαίο να συζητά μαζί της και να της ζητά εξυπηρέτηση, διότι αυτό απαγορευόταν λόγω του μίσους που έτρεφαν οι Ιουδαίοι προς τους Σαμαρείτες, τους οποίους θεωρούσαν μιασμένους.
Ο Ιησούς, αντί να απολογηθεί, της μίλησε για το «ζωντανό νερό», που όποιος το πιει δεν θα διψάσει ποτέ. Η Αγία Φωτεινή, αρχικά, δεν κατάλαβε την μεταφορική έννοια των λόγων Του και ρώτησε πώς θα μπορούσε να αποκτήσει αυτό το νερό χωρίς δοχείο, αφού το πηγάδι ήταν βαθύ. Μόλις κατάλαβε ότι μπροστά της δεν είναι ένας απλός άνθρωπος, έθεσε σημαντικά πνευματικά ερωτήματα. Τότε, ο Ιησούς άρχισε να της αποκαλύπτει μεγάλες αλήθειες, που δεν είχε αποκαλύψει ακόμη στους μαθητές Του. Ο Χριστός δεν εννοούσε κάποιο «θαυματουργό» νερό, αλλά το σωτήριο λόγο Του. Της αποκάλυψε την πνευματική φύση του Θεού και την ανάγκη πνευματικής λατρείας, που δεν απαιτεί συγκεκριμένο τόπο. Αυτές τις έννοιες, τονίζει ο π Αυγουστίνος Καντιώτης, δεν τις είχαν καταλάβει ούτε ο Ναθαναήλ ή ο Νικόδημος. Επίσης της αποκάλυψε ότι είναι ο αναμενόμενος Μεσσίας των προφητών.
Για να την πείσει, της αποκάλυψε τον βίο της, λέγοντάς της ότι είχε πέντε άνδρες και αυτός με τον οποίο ζει τώρα δεν είναι άνδρας της.
Ο Ιησούς Χριστός, ως ο μόνος καρδιογνώστης, κατάλαβε ότι η ψυχή αυτής της αμαρτωλής γυναίκας ήταν παρθένα, δεκτική και γόνιμη για το λόγο του Θεού, και ότι έμελλε να γίνει η απόστολός Του στη χώρα της Σαμάρειας. Και τελικά, όπως σημειώνει και ο θεολόγος Νικόλαος Σωτηρόπουλος, ο Χριστός διψούσε πιο πολύ από όλα για τη σωτηρία της ψυχής της Σαμαρείτιδας.
Η Μεταστροφή και η Αποστολική Δράση της Αγίας Φωτεινής
Μετά από αυτή τη συνάντηση, η Φωτεινή έτρεξε χαρούμενη στην πόλη και άρχισε να αναγγέλλει στους συμπολίτες της ότι συνάντησε τον Μεσσία και ότι της φανέρωσε τα κρυφά της ζωής. Πολλοί κάτοικοι της Συχάρ πίστεψαν στον Χριστό και βγήκαν να Τον συναντήσουν. Ο Χριστός έμεινε στη Συχάρ δύο ημέρες κηρύττοντας.
Η Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα αφήνοντας τη στάμνα έπραξε όπως οι Απόστολοι όταν παράτησαν τα δίχτυα τους. Αλλά η διαφορά, όπως ο π Αυγουστίνος Καντιώτης αναλύει, είναι ότι οι Απόστολοι κλήθηκαν από τον Χριστό να Τον ακολουθήσουν, ενώ η Αγία Φωτεινή ένιωσε τέτοιο διακαή πόθο, που η ίδια, μόνη της, ανέλαβε να κηρύξει το Ευαγγέλιο!
Η Φωτεινή μεταστράφηκε και εγκατέλειψε την αμαρτωλή ζωή της. Σύμφωνα με την παράδοση, είχε πέντε αδελφές —Ανατολή, Φωτώ, Φωτίδα, Παρασκευή και Κυριακή— και δύο γιους, τον Φωτεινό και τον Ιωσήφ. Κατόρθωσε να πείσει τις αδελφές και τα παιδιά της ότι ο Μεσσίας ήρθε και είναι ο Ιησούς.
Μετά την Ανάσταση του Κυρίου, η Φωτεινή και η οικογένειά της κατέβηκαν στην Ιερουσαλήμ και βαπτίστηκαν την ημέρα της Πεντηκοστής. Κατόπιν, ζήτησε από τους αποστόλους να εργαστεί ιεραποστολικά και μετέβη μαζί με τις αδελφές και τα παιδιά της στη Συρία, όπου κήρυξαν τον Χριστό και μετέστρεψαν πολλούς στη νέα πίστη. Στη συνέχεια, πήγαν στη Φοινίκη, σε άλλα μέρη της Παλαιστίνης, στην Αίγυπτο, στην Καρχηδόνα και τελικά στη Ρώμη, μεταστρέφοντας πλήθος ειδωλολατρών και Ιουδαίων στον Χριστιανισμό. Η μεγάλη αποστολική της δράση είναι ο λόγος που η Εκκλησία την ονομάζει Ισαπόστολο.
Το Μαρτύριο της Αγίας Φωτεινής
Ο μεγάλος γιος της, Βίκτωρ, ήταν στρατιώτης στον ρωμαϊκό στρατό με τον βαθμό του στρατηλάτη. Ο αυτοκράτορας Νέρων, μη γνωρίζοντας ότι ο Βίκτωρ ήταν χριστιανός, του ανέθεσε να διώξει τους χριστιανούς στην Ιταλία. Ο Βίκτωρ πήγε στην Ιταλία, αλλά αρνήθηκε να εκτελέσει τις εντολές. Ο δούκας Σεβαστιανός, φίλος του Βίκτωρα, προσπάθησε να τον μεταπείσει, αλλά αντί αυτού μεταπείστηκε ο ίδιος και βαπτίστηκε χριστιανός.
Ο Νέρων πληροφορήθηκε τα γεγονότα και κάλεσε στη Ρώμη τον Βίκτωρα (που είχε λάβει το χριστιανικό όνομα Φωτεινός), τον Σεβαστιανό, την Αγία Φωτεινή με τις αδελφές της και τον μικρό της γιο. Στην προσπάθειά του να τους αλλάξει πίστη, ο Νέρων χρησιμοποίησε δόλια μέσα και βασανιστήρια. Η Αγία Φωτεινή και οι υπόλοιποι μάρτυρες δεν λύγισαν και δοξολογούσαν τον Ιησού Χριστό.
Κατά τη διάρκεια των φρικτών μαρτυρίων που υπέστησαν, πολλά θαύματα έλαβαν χώρα. Μετά από κάθε μαρτύριο, τόσο η Αγία όσο και οι υπόλοιποι μάρτυρες ήταν ανέπαφοι. Αυτό πείσμωνε τον Νέρωνα, αλλά ταυτόχρονα έκανε πολλούς από αυτούς που έβλεπαν τα θαύματα αυτά να πιστέψουν στον Χριστό και να βαπτιστούν χριστιανοί. Τελικά, η Αγία Φωτεινή έλαβε το στεφάνι του μαρτυρίου μαζί με τους συντρόφους της.
Η Ευγένεια της Ψυχής της Αγίας Φωτεινής
Ο Νικόλαος Σωτηρόπουλος επισημαίνει ότι η Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα, παρά την αμαρτωλότητά της, είχε μέσα της ευγενή στοιχεία και καλή προαίρεση που φανερωνόντουσαν στην εκφορά του λόγου της. Δεν ανήκε στην τάξη εκείνων των κακοπροαίρετων ανθρώπων, των κακορρίζικων ανθρώπων, των διαβολανθρώπων που πάντα παίρνουν αρνητική θέση στα πνευματικά ζητήματα. Της άρεσε η αλήθεια και το καλό, ας ήταν αμαρτωλή.
Επιπλέον, η Σαμαρείτιδα αποδείχτηκε ανώτερη από τον Νικόδημο, διότι πίστεψε ότι ο Ιησούς είχε τη δυνατότητα να της δώσει νερό, και να δημιουργήσει μέσα της πηγή, για να πίνει και να μη διψά, και να μη έρχεται πλέον στο πηγάδι του Ιακώβ για ν’ αντλεί νερό. Η Σαμαρείτιδα προτίμησε το νερό του Ιησού από το νερό του Ιακώβ, και έθεσε τον Ιησού επάνω από τον πατριάρχη, και προσφώνησε τον Ιησού με σεβασμό λέγοντας τον “Κύριε”.
Η Σαμαρείτιδα δεν αυθάδιασε, αλλά δέχτηκε ταπεινά τον έλεγχο του Κυρίου. Ενώ εάν ήταν άνθρωπος με κακό χαρακτήρα, θα αντιδρούσε και θα μιλούσε άσχημα όταν θα βρισκόταν αντιμέτωπη με την αμαρτωλή ζωή της, μας εξηγεί ο Νικόλαος Σωτηρόπουλος.
Η Στάμνα της Σαμαρείτιδας και τα Διδάγματα Πίστης
Η Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα άφησε τη στάμνα της και έτρεξε στην πόλη για να καλέσει τους ανθρώπους να δουν τον Χριστό. Αυτό δείχνει τον διακαή και φλογερό ενθουσιασμό της, καθώς και τη σύνεσή της. Ήρθε να βγάλει νερό, αλλά επειδή συνάντησε την αληθινή πηγή, περιφρόνησε πλέον την αισθητή.
Ο π Αυγουστίνος Καντιώτης και ο Νικόλαος Σωτηρόπουλος μας εξηγούν ότι από την εγκατάλειψη της στάμνας στο πηγάδι, μπορούμε να αντλήσουμε τα εξής διδάγματα:
- Αδιαφορία για τα βιοτικά: Η Σαμαρείτιδα, αφού συνάντησε την αληθινή πηγή, τον Χριστό, περιφρόνησε πλέον την αισθητή πηγή του νερού. Αυτό μας διδάσκει να αδιαφορούμε για τα βιοτικά και να μη φροντίζουμε γι’ αυτά, όταν πρόκειται να ακούσουμε την πνευματική διδασκαλία.
- Προτεραιότητα στην πνευματική διδασκαλία: Η Σαμαρείτισσα άφησε τη στάμνα της και έτρεξε στην πόλη για να καλέσει τους ανθρώπους να δουν τον Χριστό, δείχνοντας ότι η πνευματική διδασκαλία είναι πιο σημαντική από τα βιοτικά.
- Διακαής ενθουσιασμός: Ο διακαής ενθουσιασμός που κατέλαβε την Σαμαρείτισσα από τα λεχθέντα, την έκανε να αδιαφορήσει για τα βιοτικά και να αφοσιωθεί στη διάδοση του Ευαγγελίου.
- Ζήλος και σύνεση: Η εγκατάλειψη της στάμνας δείχνει τον διακαή και φλογερό ενθουσιασμό της Σαμαρείτισσας, καθώς και τη σύνεσή της.
- Έργο Ευαγγελιστή: Η Σαμαρείτισσα, χωρίς να της το ζητήσει κανείς, κάνει έργο Ευαγγελιστή, καθώς η χαρά της έδωσε φτερά. Ξεσήκωσε μια ολόκληρη πόλη και οδήγησε πολλούς ανθρώπους προς τον Ιησού.
Σημασία για την χριστιανική πίστη
Η Αγία Φωτεινή αποτελεί παράδειγμα μεταστροφής και αφοσίωσης στον Χριστό. Η ιστορία της καταδεικνύει ότι κανείς δεν είναι πέρα από τη σωτηρία και ότι η συνάντηση με τον Χριστό μπορεί να μεταμορφώσει ριζικά τη ζωή ενός ανθρώπου. Η ταπεινοφροσύνη, η πίστη και η προθυμία της να ακολουθήσει τον Χριστό την κατέστησαν μία από τις σημαντικότερες μορφές της πρώιμης Εκκλησίας.
Η ιστορία της Αγίας Φωτεινής συμβολίζει:
- Την δυνατότητα μεταμόρφωσης: Ακόμη και οι πιο αμαρτωλοί άνθρωποι μπορούν να μεταμορφωθούν και να γίνουν άγιοι μέσω της πίστης στον Χριστό.
- Την αξία της μετάνοιας: Η μετάνοια και η αλλαγή ζωής είναι δυνατές και οδηγούν στην αγάπη του Θεού.
- Την δύναμη του κηρύγματος: Ένας άνθρωπος μπορεί να επηρεάσει πολλούς άλλους διαδίδοντας το μήνυμα του Χριστού.
- Την αφοσίωση στην πίστη: Η Αγία Φωτεινή και η οικογένειά της έμειναν πιστοί στον Χριστό μέχρι το τέλος, ακόμη και όταν αντιμετώπισαν φρικτά βασανιστήρια.
Αγία Φωτεινή: Φλογερή Πίστη και Σύνεση
Ο π Αυγουστίνος Καντιώτης εξηγεί πώς η Αγία Φωτεινή κατόρθωσε να συνδυάσει τη φλογερή πίστη με τη σύνεση στην προσέγγισή της προς τους συνανθρώπους της.
Δεν χρησιμοποίησε άμεσο κήρυγμα, αλλά προσκάλεσε τους ανθρώπους να δουν και να ακούσουν. Αντί να πει απευθείας “Ελάτε να δείτε τον Χριστό”, είπε: «Ελάτε να δείτε έναν άνθρωπο, ο οποίος μου είπε όλα όσα έκανα». Αυτό προσέλκυσε τους ανθρώπους με έναν τρόπο που δεν ήταν απειλητικός, αλλά τους κέντρισε την περιέργεια.
Δεν αποκάλυψε αμέσως τα πάντα, αλλά δημιούργησε ενδιαφέρον και απορίες. Αυτό έκανε τους ακροατές πιο προσεκτικούς και δεκτικούς στο μήνυμα της.
Αξιοποίησε την προσωπική της εμπειρία. Μοιράστηκε την ιστορία της συνάντησής της με τον Ιησού και το πώς της φανέρωσε τα κρυφά της ζωής, κάτι που έκανε τους ανθρώπους να πιστέψουν στον Χριστό.
Δεν μίλησε με απόλυτο τρόπο, αλλά άφησε περιθώριο για προσωπική κρίση. Αντί να πει “Αυτός είναι ο Χριστός”, ρώτησε: «Μήπως είναι αυτός ο Χριστός;». Με αυτόν τον τρόπο, δεν επέβαλε την άποψή της, αλλά προσκάλεσε τους άλλους να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα.
Προτίμησε να μην προσελκύσει τους ανθρώπους με τη δική της πεποίθηση, αλλά να τους καταστήσει κοινωνούς της απόφασης αυτής μέσω της ακρόασης του Κυρίου.
Είχε επίγνωση της ψυχολογίας των ανθρώπων και προσάρμοζε την προσέγγισή της ανάλογα. Ήξερε πώς να κεντρίσει το ενδιαφέρον τους και να τους οδηγήσει στην πίστη με έναν τρόπο που ήταν αποδεκτός γι’ αυτούς.
Μετά τη συνάντησή της με τον Ιησού, εγκατέλειψε τα εγκόσμια. Έγινε σώφρων και διόρθωσε τον εαυτό της.
Η Αγία Φωτεινή, μέσω του φλογερού ενθουσιασμού της και της σύνεσής της, κατέστησε τον λόγο της πιο ελκυστικό και εύκολα αποδεκτό από τους συνανθρώπους της
Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα. Γιορτή
Η Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα γιορτάζει στις 26 Φεβρουαρίου, καθώς και την Κυριακή της Σαμαρείτιδος (η 4η Κυριακή μετά το Πάσχα).
Απολυτίκιο της Αγίας Φωτεινής της Σαμαρείτιδος
Την πηγήν δεξαμενή της σοφίας και χάριτος, εκ χειλέων Κυρίου Φωτεινή Ισαπόστολε, νομίμως ηγωνίσω πανοικεί, και νέμεις φωτισμόν παρά Θεού, τοις προστρέχουσι τη σκέπη σου τη σεπτή, και ευλαβώς βοώσι σοι. Δόξα τω δεδωκότι σοι ισχύν, δόξα τω σε στεφανώσαντι, δόξα τω χορηγούντι δια σου, χάριν ημίν και έλεος.
Έτερο απολυτίκιο της Αγίας Φωτεινής της Σαμαρείτιδος
ήχος α. Της ερήμου πολίτης
Φωτεινήν και Φωτίδα και Φωτώ ανυμνήσωμεν, συν Ανατολή Φωτεινόν τε Ιωσήν θείοις άσμασιν, ομού Κυριακήν Παρασκευήν, τους Μάρτυρας Χριστού περιφανείς· θείαν χάριν γαρ αιτούνται και φωτισμόν, τοις πίστει ανακράζουσι· δόξα τω ενισχύσαντι υμάς, δόξα τω στεφανώσαντι, δόξα τω ενεργούντι δι’ υμών πάσιν ιάματα.
Έτερο απολυτίκιο της Αγίας Φωτεινής της Σαμαρείτιδος
ήχος γ. Θείας πίστεως
Θείω Πνεύματι καταυγασθείσα, και τοις νάμασι, καταρδευθείσα, παρά Χριστού του Σωτήρος, πανεύφημε, της σωτηρίας το ύδωρ κατέπιες, και τοις διψώσι αφθόνως μετέδωσας, Μεγαλομάρτυς και Ισαπόστολε Φωτεινή, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε, σωθήναι τας ψυχάς ημών.
Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα. Κοντάκιο
ήχος β΄. Toίς των αιμάτων σου
Ως τον Χριστόν εν τοις άθλοις δοξάσασα, υπερφυών δωρεών κατηξίωσαι, και νύν Φωτεινή ισαπόστολε, τας ικεσίας ημών δέχου πάντοτε, και πλήρου ημών άπαν αίτημα.
Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα. Κοντάκιο
Ήχος γ΄. Η Παρθένος σήμερον
Τών Μαρτύρων σήμερον, η κορωνίς και το κλέος, Φωτεινή η ένδοξος, εις ουρανούς ανελθούσα, άπαντας, συγκαλείται προς υμνωδίαν, ταύτης τών, χαρισμάτων απολαβόντας· διά τούτο παρά πάντων, τιμαίς αισίαις ανευφημείσθω πιστώς.
Έτερον. Ήχος δ΄. Επεφάνης σήμερον.
Η φωσφόρος μνήμη σου, τη οικουμένη, φρυκτωρεί ενθαύμασι, Μεγαλομάρτυς Φωτεινή, την αβλεψίαν διώκουσα, των αδιστάκτω ψυχή προσιόντων σοι.
Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα. Οίκος
Εορτής σεβασμίας η έλαμψις, υπερλάμπει φαιδρώς υπέρ ήλιον, μαρμαρυγάς φωτός απαστράπτουσα, τοις πιστώς οφθαλμοίς ενοπτρίζουσι· διό Αγγέλοις συγχορεύοντες, τώ Σωτήρι Θεώ αλαλάξωμεν, πάντες βοώντες Αυτώ· εμεγάλυνας Σώτερ τα ελέη Σου, δωρησάμενος δώρημα τέλειον την πολύαθλον, αδιστάκτω ψυχή προσιόντων Σοι.
Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα. Κάθισμα
ήχος πλάγιος β΄. Ελπίς του κόσμου
Ως τη πίστει σου Φωτεινή Σαμαρείτιδι Κύριε, της θεότητος της Σής την πηγήν ηνέωξας, και έβλυσας θεογνωσίαν, αρδεύων πόμα θεόληπτον, και νύν πάσιν ημίν κατάπεμψον, πταισμάτων ιλασμόν Υπεράγαθε
Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα. Στίχοι
Ῥίπτουσι την σήν Σαμαρείτιν εις φρέαρ,
τήν εις φρέαρ σοι συλλαλήσασαν Λόγε.
Ανατολήν εύρηκε την νοουμένην,
Ανατολή τμηθείσα γενναιοφρόνως.
Φερνήν ταλάντων μυρίων ανταξίαν,
Φωτώ φέρει σοι την κάραν, φώτων Πάτερ.
Δώσεις έπαθλον δενδροάθλω Φωτίδι,
δενδρώνα τερπνόν της Εδέμ Θεού Λόγε.
Η Παρασκευή προς ξίφος τον αυχένα,
έτοιμον είχε και παρεσκευασμένον.
Εκ Κυριακής ουδέ του ξίφους φόβος,
τού Κυρίου τον θείον εκβάλλει φόβον.
Τις ούτος ατμός εκ ζεόντων αιμάτων;
Φωτεινός άρτι Μάρτυς ετμήθη κάραν.
Τομεύς τραχήλων εξεγύμνου το ξίφος,
Ιωσή δε τράχηλος ου φρίττει ξίφος.
Ταις αυτών αγίαις πρεσβείαις, Χριστέ ο Θεός, ελέησον και σώσον ημάς. Αμήν.
Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτιδα. Εξαποστειλάριο
ήχος β΄. Γυναίκες ακουτίσθητε
Κοσμολαμπείς θεόφωτε, γενναία Αθληφόρε, το μέγα περιήχημα, αθλουσών των ενδόξων, χείλεσι νώ και καρδία, σε πιστώς δυσωπούμεν, αμαρτημάτων άφεσιν, και ειρήνην δοθήναι, πάσιν ημίν, λιτανεύουσα μη ελλίπης, ως παρῥησίαν άπλετον, προς Θεόν κεκτημένη.